Της Βάνας Κουτρουλού
Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ πραγματοποιεί διήμερη επίσημη επίσκεψη στην Κίνα, τον βασικό διπλωματικό και οικονομικό εταίρο της Μόσχας. Αναμένεται να έχει συνομιλίες με τον Κινέζο ομόλογό του Γουάνγκ Γι, κατά τις οποίες θα συζητηθούν «φλέγοντα ζητήματα», όπως σημειώνει η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, αναφέροντας «την ουκρανική κρίση και την κατάσταση στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού».
Το ταξίδι του Λαβρόφ εντάσσεται στην πολιτική της προσέγγισης που ακολουθούν οι δύο χώρες. Τον Μάρτιο του 2023 ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επισκέφθηκε τη ρωσική πρωτεύουσα και διατυμπάνισε την «χωρίς όρια φιλία» ανάμεσα στη Μόσχα και το Πεκίνο, ενώ καταδίκασε την δυτική ηγεμονία. Οι ηγέτες Ρωσίας-Κίνας ξανασυναντήθηκαν τον Οκτώβριο στο περιθώριο του φόρουμ «Δρόμοι του Μεταξιού» στο Πεκίνο. Τότε, ο Σι μίλησε για «μια αμοιβαία πολιτική εμπιστοσύνη που ενισχύεται συνεχώς» με φόντο την απόλυτη εναντίωσή τους απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μετά την επανεκλογή του τον Μάρτιο, φέτος, ο Πούτιν χαρακτήρισε τη διμερή σχέση τους «έναν παράγοντα σταθερότητας», προσθέτοντας ότι έχει «πολύ καλές προσωπικές σχέσεις» με τον Σι. Μάλιστα, ο Ρώσος Πρόεδρος αναμένεται να επισκεφθεί την Κίνα, πιθανότατα τον Μάιο σύμφωνα με πηγές, που επικαλείται το πρακτορείο Reuters. Εάν επιβεβαιωθεί και επίσημα, θα είναι το πρώτο ταξίδι του στο εξωτερικό, εγκαινιάζοντας τη νέα του θητεία.
Η πρόκληση της Ουκρανίας
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όμως, έχει φέρει την Κίνα σε δύσκολη θέση. Το Πεκίνο δεν έχει παράσχει δημόσια στρατιωτική βοήθεια για να υποστηρίξει τον πόλεμο της Μόσχας (παρόλο που το Κρεμλίνο φέρεται να το ζήτησε), γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αντιδράσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Η Κίνα έχει αρνηθεί επανειλημμένα ότι προμήθευσε τη Ρωσία με όπλα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά οι δυτικές δυνάμεις ισχυρίζονται ότι εξακολουθεί να στηρίζει τον πόλεμο της Μόσχας με άλλους τρόπους.
Διεκδικώντας ρόλο ουδέτερου τρίτου, αλλά και «ειρηνοποιού» στο Ουκρανικό, η Κίνα εξετάζει το ενδεχόμενο να συμμετάσχει σε μια διεθνή διάσκεψη με στόχο τον τερματισμό του πολέμου, που θα φιλοξενηθεί στην ουδέτερη Ελβετία τους επόμενους μήνες. Μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον φαινομενικών «αδιεξόδων», η μόνη μεγάλη δύναμη που θα μπορούσε να επιχειρήσει να επηρεάσει την κατεύθυνση των εξελίξεων στο Ουκρανικό μπορεί να είναι η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ. Το Πεκίνο είχε προωθήσει ένα ειρηνευτικό σχέδιο «12 σημείων» πριν από έναν και πλέον χρόνο, το οποίο παρουσίαζε τις γενικές αρχές για τον τερματισμό του πολέμου, χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες. Το Κίεβο το απέρριψε. Ενώ η Μόσχα, χαιρετίζοντάς το, θέλησε να δείξει ότι είναι ανοιχτή στις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Οικονομικοί και εμπορικοί δεσμοί
Η Ρωσία έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος της προσοδοφόρας ευρωπαϊκής ενεργειακής της αγοράς λόγω των κυρώσεων και της ανατίναξης των αγωγών φυσικού αερίου Nord Stream. Έτσι, «χαράσσει» νέους εμπορικούς δρόμους προς ανατολάς για να αμβλύνει τις συνέπειες των δυτικών κυρώσεων. Όπως το νέο αγωγό «Power of Siberia 2», για να μεταφέρει άλλα 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως στην Κίνα μέσω Μογγολίας.
Το διμερές εμπόριο συμβάλλει στη συντήρηση της ρωσικής πολεμικής μηχανής υπό το βάρος των δυτικών κυρώσεων. Το Πεκίνο υποστηρίζει την αμυντική βιομηχανική βάση της Ρωσίας, μεταξύ άλλων με την παροχή υλικού και εξαρτημάτων.Σε αντάλλαγμα, το Πεκίνο παίρνει φθηνά ορυκτά καύσιμα και επίσης βασικές στρατιωτικές τεχνολογίες από τη Ρωσία. Η Κίνα παρέμεινε βασικός αγοραστής—οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 49% στα 76,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, ενισχύοντας την εξάρτηση της Ρωσίας από το εμπόριο με την Κίνα.
Το εμπόριο της Κίνας με τη Ρωσία αυξανόταν ήδη ραγδαία πριν από τον πόλεμο και το 2023 υπερδιπλασιάστηκε σε 240 δισεκατομμύρια δολάρια από τα 108 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι από το 2022 η Ρωσία είναι ο νούμερο ένα αγοραστής αυτοκινήτων «made in China».
Εξωτερική πολιτική, συμφέροντα και ιστορία
Οι σφαίρες ανταγωνισμού μεταξύ Ρωσίας και Κίνας παραμένουν, ιδιαίτερα στην Κεντρική Ασία. Όμως, οι δύο χώρες έχουν επίσης ευθυγραμμιστεί σε πολυμερείς θεσμούς για να αντιταχθούν στην επιρροή των ΗΠΑ στον κόσμο. Ομοίως, έχουν ιδρύσει τους δικούς τους θεσμούς, όπως τους BRICS (μαζί με τη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική) και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), για να συγκεντρώσουν υποστήριξη από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η Κίνα και η Ρωσία τείνουν να υποστηρίζουν (ή τουλάχιστον να μην εναντιώνονται) η μία στην άλλη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ , όπου και οι δύο είναι μόνιμα μέλη με δικαίωμα βέτο. Καμία από τις δύο δεν έχει ασκήσει βέτο σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας χωρίς την στήριξη της άλλης από το 2004.
Και σε στρατιωτικό επίπεδο, πραγματοποιούνται περισσότερα κοινά γυμνάσια ενώ το Πεκίνο έχει αποκτήσει προηγμένο ρωσικό οπλισμό. Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν τη μεγαλύτερη κοινή ναυτική και αεροπορική τους άσκηση στο κατώφλι της Ιαπωνίας πέρυσι.
Οι φόβοι στη Μόσχα ότι το Πεκίνο θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της Ρωσίας κατά μήκος των αραιοκατοικημένων συνόρων της ήταν ιδιαίτερα έντονοι έως τη δεκαετία του 1990. Αλλά μετά την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία, η δυναμική άλλαξε. Η Κίνα και η Ρωσία υπέγραψαν αμοιβαία συμφωνία μη εισβολής ή πρώτου πυρηνικού πλήγματος και απέσυραν όλες τις εδαφικές διεκδικήσεις.
