Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*

1915, 1919 και 1922: σταθμοί στην εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας . Έτσι εξολοθρεύτηκαν μαζικά και εκτοπίστηκαν από τις πανάρχαιες κοιτίδες τους οι Έλληνες , οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι. 1941-1942 και 1942- 1943,1955, 1964 και 1974 : τα εγκλήματα του τουρκικού κράτους συνεχίζονται σε βάρος της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, η οποία εκμηδενίστηκε και της Κυπριακής Δημοκρατίας που τελεί σε ημικατοχή και διαρκή απειλή….

Η πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα διαπράχθηκε εκ μέρους των Νεoτούρκων. Στο προετοιμαζόμενο αργότερα ολοκαύτωμα των Εβραίων και την ενδεχόμενη αποδοκιμασία της κοινής γνώμης, ο Χίτλερ τόνιζε : «Ποιος θυμάται σήμερα τη γενοκτονία των Αρμενίων;»

Κατά τον Taner Akҫam , μετά το 1880 οι Αρμένιοι είχαν βιώσει έντονη καταπίεση και ύστερα από τις σφαγές της περιόδου 1894-1896, το αρμενικό ζήτημα δεν απασχόλησε τη διεθνή πολιτική σκηνή έως το κίνημα των Νεοτούρκων (1908), που αποσκοπούσε στον εκτουρκισμό της αυτοκρατορίας ως απάντηση στη διαρκή συρρίκνωσή της από το 1830 και εξής. Τη διακυβέρνηση είχε αναλάβει η τριανδρία των, Εμβέρ Πασά , Τζεμάλ Πασά και Ταλαάτ Πασά. Διαρκούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) , η Οθωμανική Αυτοκρατορία συμμάχησε με τις Κεντρικές Δυνάμεις, τις οποίες αποτελούσαν τότε η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία. Ο ανωτέρω Τούρκος κοινωνιολόγος και ιστορικός , συσχετίζει τους διωγμούς των Ελλήνων της δυτικής Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης την άνοιξη του 1914 , κατόπιν αποφάσεως της Επιτροπής « Ένωση και Πρόοδος» (ΕΕΠ) , με τις ακολουθήσασες σφαγές των Αρμενίων .

Στις 24 Απριλίου 1915, οι οθωμανικές αρχές της Κωνσταντινούπολης συνέλαβαν περί τους 235 ιθύνοντες της αρμενικής κοινότητάς της εξ αφορμής μιας αρμενικής εξέγερσης στο Βαν . Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφετηρία της φρικώδους αρμενικής γενοκτονίας. Συνελήφθησαν εν συνεχεία άλλοι εξακόσιοι , ενώ στις 24 Μαϊου 1915 οι Οθωμανοί ανακοίνωσαν ότι προέβησαν σε 2.345 συνολικά συλλήψεις στην Πόλη. Ο Johannes Lepsius υπογραμμίζει : « τρεις ημέρες πριν από τις συλλήψεις αρμενίων διανοουμένων στην Πόλη, Αρμένιοι πρόκριτοι είχαν αρχίσει να συλλαμβάνονται σε πολλές πόλεις. Οι συλλήψεις αυτές συνεχίστηκαν με συστηματικό τρόπο για τρεις εβδομάδες , από τις 21 Απριλίου ως τις 19 Μαϊου». Πολλοί συλληφθέντες εκτελέστηκαν δημοσίως προς εκφοβισμό. Στο διάστημα Μαϊου – Αυγούστου 1915 οι Αρμένιοι των ανατολικών περιοχών της αυτοκρατορίας υπέστησαν δολοφονίες και μαζικές εκτοπίσεις . Ακολούθως εφαρμόστηκαν παρόμοιες μεθοδεύσεις στη Θράκη και τη δυτική Μικρά Ασία. Στις αρχές του 1917 το αρμενικό πρόβλημα είχε « κλείσει»… Οι σφαγές και οι εκτοπισμοί έλαβαν χώρα « με τον ίδιο τρόπο παντού και είναι επαρκώς τεκμηριωμένες σε αμερικανικό, βρετανικό και γερμανικό αρχειακό υλικό , αναφορές ιεραποστολών και σε αφηγήσεις επιζώντων» . Ο Leslie D. Davies , ο αμερικανός πρόξενος στο Χαρπούτ , βάσει μαρτυρίας ενός επιζήσαντος Αρμένιου, αναφέρει ότι « οκτακόσιοι περίπου Αρμένιοι που κρατούνταν στη φυλακή του Χαρπούτ μεταφέρθηκαν στα περίχωρα σε ομάδες των δεκατεσσάρων και είτε πυροβολήθηκαν είτε σκοτώθηκαν με ξιφολόγχες , στη συγκεκριμένη περίσταση από τους χωροφύλακες».

Από τον Φεβρουάριο του 1915 κατόπιν εντολής του Εμβέρ Πασά, οι χριστιανοί αποστρατεύτηκαν και εστάλησαν σε καταναγκαστικά έργα, τα «τάγματα εργασίας» (amele taburlari). Ανυπεράσπιστοι άμαχοι, γυναικόπαιδα και γέροι εκδιώκονται βιαίως από τις πατρογονικές τους εστίες και μεταφέρονται μαζικά προς τις αφιλόξενες ερήμους της Συρίας… Περί τους  870.000 εκτοπισθέντες οδηγήθηκαν προς το Χαλέπι, και από εκεί στον Λίβανο και την Παλαιστίνη ή στα ανατολικά, κατά μήκος του Ευφράτη, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης –τόπους μαρτυρίων.

Σύρονται ως το Ντεΐρ Εζ Ζορ, μια συριακή πόλη κοντά στον Ευφράτη .

Όταν η Ευρώπη πληροφορήθηκε στις 24 Μαϊου 1915 την εγκληματική συμπεριφορά του οθωμανικού κράτους, η Βρετανία, η Ρωσία και η Γαλλία προέβησαν σε κοινό ανακοινωθέν: « Εν όψει αυτών των εγκλημάτων της Τουρκίας κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού, οι συμμαχικές κυβερνήσεις ανακοινώνουν δημόσια στην Υψηλή Πύλη ότι θα θεωρήσουν προσωπικά υπεύθυνα για αυτά τα εγκλήματα όλα τα μέλη της οθωμανικής κυβέρνησης και εκείνους από τους εντολοδόχους τους που ενέχονται σε τέτοιες σφαγές» .

Μετά το 1920 , οι Άγγλοι εγκατέλειψαν την απαίτησή τους για τιμωρία των υπευθύνων εξόντωσης των Αρμενίων, ελπίζοντας σε συνεννόηση με τον Κεμάλ. Στις 30 Μαρτίου 1921 η Entente ανακοίνωσε την ουδετερότητά της σχετικά με τον διεξαγόμενο ελληνοτουρκικό πόλεμο στην Ανατολία. Οι Γάλλοι αναγνώρισαν το κεμαλικό κίνημα , αφού υπέγραψαν σύμφωνο με την Άγκυρα τον Οκτώβριο του 1921. Σταδιακά « το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε παραπεμφθεί στη λήθη»…

Το 80% του πληθυσμού της Δυτικής Αρμενίας, 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, εξολοθρεύτηκε . Οι Τούρκοι επισήμως αναφέρονται σε απώλειες 300.000 έως 600.000 ανθρώπων και θεωρούν ότι « υπήρξε ένα τραγικό, αλλά μη σκόπιμο επακόλουθο του πολέμου», με τον ισχυρισμό ότι οι « οθωμανικές πηγές δεν περιέχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν εσκεμμένη πολιτική συστηματικής δολοφονίας». Ο Taner Akҫam όμως έχει αντίθετη άποψη. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε δηλώσει το 1929 : «Το 1915 η τουρκική κυβέρνηση άρχισε και εκτέλεσε ανελέητα την ελεεινή γενική σφαγή και εκτόπιση των Αρμενίων της Μικράς Ασίας… Δεν υπάρχει καμία λογική αμφιβολία ότι το έγκλημα αυτό σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε για πολιτικούς λόγους».

Η Αρμενική Εθνική Επιτροπή Ελλάδος (ΑΕΕΕ), η οποία ιδρύθηκε το 1965, παρακολουθεί το διεθνές , αλλά και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και επιχειρεί με απόψεις και ενέργειες να διαφωτίσει τόσο την ελληνική κοινή γνώμη όσο και τον πολιτικό κόσμο αναφορικά με το Αρμενικό Ζήτημα. Στις 16 Δεκεμβρίου 2007, η Διεθνής Ένωση Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars – IAGS) επισήμανε σε ψήφισμά της και τα εξής : « (…)η οθωμανική εκστρατεία κατά των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων , Ασσυρίων και Ελλήνων (…) [και ] ζητά από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες ενάντια σε αυτούς τους πληθυσμούς(…)».Διάφορα κράτη , περιλαμβανομένων της Ελλάδος και της Κύπρου , αναγνώρισαν την αρμενική γενοκτονία. Το Εθνικό Κοινοβούλιο των Αρμενίων αναγνώρισε  στις 24 Μαρτίου 2015 τη γενοκτονία Ελλήνων και Ασσυρίων  από τους Οθωμανούς Τούρκους, μεταξύ των ετών 1915 και 1923. Έτσι θανατώθηκαν 750.000 Ασσύριοι, 500.000 Έλληνες  και 1,5 εκατομμυρίου  Αρμένιοι.

Η Τουρκία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει τα προαναφερθέντα εγκλήματά της κατά της ανθρωπότητας . Αγνοεί προκλητικά όλα τα ψηφίσματα του Ο.Η.Ε. , το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο για το Κυπριακό. Πενήντα χρόνια μετά τη βάρβαρη τουρκική Εισβολή του 1974, πώς να μην θλίβεται κανείς από την υφιστάμενη πραγματικότητα: τα στρατεύματα Κατοχής, τη διχοτομημένη Λευκωσία, τις χιλιάδες προσφύγων, τους πολλούς Αγνοούμενους , την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομίας, την επέλαση των εποίκων και την πάγια πρόθεση της Τουρκίας να θέσει υπό τον έλεγχό της ολόκληρη τη μεγαλόνησο…[(Βλ. ενδεικτικά : Akҫam Taner, Μια επαίσχυντη πράξη. Η γενοκτονία των Αρμενίων και το ζήτημα της τουρκικής ευθύνης. Πρόλογος : Μάριος Λ. Ευρυβιάδης, εκδόσεις Παπαζήση, 2007, σελ. 76-77, 13, 199, 265-267, 20-22 και 541. Αρμενική Εθνική Επιτροπή Ελλάδος (www.ancg.org)] .

*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας