Οι Ευρωπαίοι και Ουκρανοί διαπραγματευτές πραγματοποίησαν χθες, Κυριακή (23/11), εντατικές συνομιλίες με Αμερικανούς αξιωματούχους, σε μια προσπάθεια να τροποποιήσουν τις λεπτομέρειες ενός ειρηνευτικού σχεδίου που πρότεινε αυτή την εβδομάδα η Ουάσιγκτον και το οποίο θεωρούν ιδιαίτερα ευνοϊκό για τη Ρωσία. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή, ώστε εν τέλει να αποσπάσει την έγκριση της Ουκρανίας, σύμφωνα με τους Financial Times, μετατρέπεται σε μεγάλο διπλωματικό ζητούμενο.
Οι ΗΠΑ πιέζουν το Κίεβο να αποδεχτεί έως την Πέμπτη μια συμφωνία 28 σημείων, η οποία είναι αόριστη και ελλιπής σε λεπτομέρειες. Το σχέδιο ενσωματώνει αρκετές μακροχρόνιες απαιτήσεις της Ρωσίας, παραβιάζοντας τις σαφείς κόκκινες γραμμές του Κιέβου και παρακάμπτοντας τις ανησυχίες της Ευρώπης για την ασφάλεια.
Αμερικανοί αξιωματούχοι περιγράφουν το σχέδιο ως ένα έγγραφο εργασίας. Ωστόσο, η μετατροπή του σε κάτι πιο αποδεκτό για την Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της θα αποτελέσει μια τεράστια διπλωματική επιχείρηση. Εδώ, εξετάζουμε ζητήματα στα οποία οι διαφορές θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να γεφυρωθούν και άλλα στα οποία η επίτευξη συμβιβασμού μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο δύσκολη.
Θα παραδώσει η Ουκρανία το Ντόνετσκ;
Το πιο δύσκολο από όλα είναι η απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από τα τμήματα της επαρχίας Ντόνετσκ, στα ανατολικά της χώρας, που ελέγχουν επί του παρόντος. Είναι μόνο το 22o σημείο της λίστας, αλλά θα μπορούσε να είναι και το πρώτο. Εξηγεί την εκ νέου προσπάθεια των ΗΠΑ και της Ρωσίας για μια ειρηνευτική συμφωνία, η οποία θα επιτύχει μέσω διπλωματικών ελιγμών αυτό που οι δυνάμεις του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν δεν κατάφεραν να πετύχουν από το 2014.
Με τις ρωσικές δυνάμεις να σημειώνουν αργή αλλά σταθερή πρόοδο στο μέτωπο του Ντόνετσκ, ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει πια πειστεί ότι η νίκη της Ρωσίας εκεί είναι αναπόφευκτη.
Η παραχώρηση εδαφών για την υπεράσπιση των οποίων οι Ουκρανοί έχυσαν τόσο πολύ αίμα είναι πιθανό να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία, κάτι που θα εξυπηρετούσε επίσης τα συμφέροντα του Κρεμλίνου. Δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί που εξακολουθούν να ζουν στην περιοχή που θα παραχωρηθεί θα εκτοπιστούν.
Αυτό θα σήμαινε ότι η Ουκρανία θα παραχωρούσε τη «ζώνη οχυρών» της, που αποτελείται από τις πόλεις Σλοβιάνσκ, Κραματόρσκ, Ντρουζκίβκα και Κωσταντίνοφκα, οι οποίες από το 2014 αποτελούν προπύργιο κατά των ρωσικών δυνάμεων.
Τα εδάφη που θα παραχωρήσει η Ουκρανία θα γίνουν «ουδέτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας». Ωστόσο, αν η Ρωσία παραβιάσει αυτή τη ζώνη με μια νέα επίθεση, η κεντρική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Ντνίπρο και Ζαπορίζια, θα βρεθεί σε εξαιρετικά ευάλωτη θέση.
Αν και ο Ζελένσκι έχει από καιρό αποδεχθεί ότι μόνο μέσω της διπλωματίας θα ανακτήσει η Ουκρανία τα εδάφη που έχει ήδη καταλάβει η Ρωσία, έχει αντιταχθεί σθεναρά σε οποιαδήποτε επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κατοχής.
Το σχέδιο των ΗΠΑ θα περιλαμβάνει την αναγνώριση των περιοχών που είναι σήμερα κατεχόμενες ως «de facto ρωσικές». Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι πιο αποδεκτό για το Κίεβο και τους ευρωπαίους συμμάχους του από την επίσημη «de jure» αναγνώριση, η οποία θα σήμαινε ότι τα σύνορα μπορούν να αλλάξουν με τη βία, παραβιάζοντας τις αρχές του διεθνούς δικαίου.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Marc Weller, διευθυντή διεθνούς δικαίου στο Chatham House και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, η φράση «de facto ρωσικές» είναι πιο ευνοϊκή για τον Πούτιν από ό,τι η φράση «de facto υπό ρωσικό έλεγχο», όπως και η χρήση της λέξης «αναγνώριση».
Θα λάβει η Ουκρανία ουσιαστικές εγγυήσεις ασφάλειας;
Το σχέδιο αναφέρει ότι η Ουκρανία «θα λάβει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας», αλλά δεν παρέχει συγκεκριμένες λεπτομέρειες, ενώ περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τα όσα μπορούν να της προσφέρουν οι σύμμαχοί της.
Στην Ουκρανία θα απαγορευόταν η ένταξη στο ΝΑΤΟ μέσω μιας τροποποίησης της συνθήκης της συμμαχίας, ενώ παράλληλα η χώρα θα έπρεπε να τροποποιήσει το σύνταγμά της για να αποκλείσει την ένταξη, κάτι που θα ήταν πολιτικά δύσκολο να επιτευχθεί.
