Του Κώστα Παππά
Η αποκάλυψη του ευρωβουλευτή Γιάννη Μανιάτη σχετικά με χάρτη της Ε.Ε. που αποτυπώνει ελληνικά νησιά με χρώμα που παραπέμπει στην Τουρκία δεν αποτελεί ένα απλό γραφιστικό ατόπημα. Αντιθέτως, λειτουργεί ως ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα – ακόμη κι αν αυτό δεν διατυπώθηκε συνειδητά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα από ένα επίσημο έγγραφο, εμφανίζεται να υποτιμά την ευαισθησία θεμάτων που άπτονται της εθνικής κυριαρχίας, σε μια περίοδο μάλιστα που η Άγκυρα εντείνει τη ρητορική και τις χαρτογραφικές διεκδικήσεις της στο Αιγαίο.
Η ουσία του ζητήματος δεν είναι ο ίδιος ο χάρτης, αλλά η πολιτική του φόρτιση. Η χαρτογράφηση δεν είναι ποτέ ουδέτερη· είναι εργαλείο άσκησης ισχύος και καθορισμού αφηγήσεων. Όταν ένας ευρωπαϊκός θεσμός «αποτυγχάνει» να αποδώσει με ακρίβεια τα σύνορα κράτους-μέλους, αυτή η αποτυχία ενσωματώνει ένα βαθύτερο πρόβλημα: την αδυναμία της Ε.Ε. να αντιληφθεί ότι η ασφάλεια της Ελλάδας δεν είναι διμερές ζήτημα, αλλά ευρωπαϊκό.
Το περιστατικό αυτό φέρνει στο φως μία πραγματικότητα που συχνά υποβόσκει πίσω από τις διακηρύξεις περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η Ένωση λειτουργεί συχνά ως μηχανισμός ισορροπιών και όχι αρχών. Επιδιώκει να μην «ενοχλεί» την Τουρκία, είτε λόγω του προσφυγικού είτε λόγω γεωπολιτικών ανταλλαγμάτων, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε παρατηρητή αντί σε εγγυητή δικαίου. Και όταν οι συμβολισμοί στους ευρωπαϊκούς χάρτες ευθυγραμμίζονται – έστω άθελά τους – με τις τουρκικές αναθεωρητικές αφηγήσεις, το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό αλλά βαθύτατα πολιτικό.
Η ελληνική πλευρά, δικαίως, απαιτεί άμεση διόρθωση και εξηγήσεις. Δεν πρόκειται για υπερευαισθησία, αλλά για αναγνώριση ότι η χαρτογραφική ακρίβεια αποτελεί στοιχειώδη πράξη σεβασμού. Ταυτόχρονα, όμως, η Αθήνα οφείλει να διαβάσει ψύχραιμα το επεισόδιο: αποκαλύπτει την ανάγκη για πιο επιθετική διπλωματική παρουσία στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, συνεχή παρακολούθηση τεχνικών εκθέσεων και ενεργή αντίδραση σε κάθε χαραμάδα που μπορεί να αξιοποιήσει η Τουρκία.
Το περιστατικό αυτό είναι σύμπτωμα μιας ευρύτερης κρίσης αξιοπιστίας της Ένωσης. Αν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει πολιτική ένωση και όχι απλώς οικονομικός μηχανισμός, οφείλει να προστατεύει τα σύνορα των μελών της όχι μόνο με λόγια αλλά και με… χρώματα. Οι χάρτες, άλλωστε, αποτυπώνουν την πραγματικότητα – αλλά μπορούν και να τη διαμορφώσουν. Και η Ε.Ε. δεν έχει το περιθώριο να αφήνει τέτοια περιθώρια ασάφειας.
