Του Κώστα Παππά
Η εκκωφαντική σύλληψη της Μογκερίνι από τις βελγικές αρχές την 2 Δεκεμβρίου 2025 δεν είναι απλώς ένα δικαστικό περιστατικό — είναι ένα ηχηρό καμπανάκι για τη διαφθορά που τρώει τα θεμέλια της European Union (ΕΕ). Σύμφωνα με τις κατηγορίες, η Μογκερίνι, πρώην επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ και νυν επικεφαλής του College of Europe, φέρεται να εμπλέκεται σε σκάνδαλο με κονδύλια που προορίζονταν για την εκπαίδευση νέων διπλωματών. Το επίκεντρο είναι η ανάθεση του προγράμματος European Union Diplomatic Academy (E.U. Diplomatic Academy) για το 2021-22. Κατηγορείται ότι κατά τη διαδικασία της διαγωνιστικής ανάθεσης — που χρηματοδοτήθηκε με ευρωπαϊκά κονδύλια — παραβιάστηκαν οι βασικοί κανόνες διαφάνειας και ανταγωνισμού: εμπιστευτικές πληροφορίες φέρονται να μεταδόθηκαν στην υποψήφια (και τελικά επιλεγμένη) πλευρά πριν την επίσημη δημοσιοποίηση του διαγωνισμού.
Αλλά αυτό που συγκλονίζει δεν είναι μόνο η μεμονωμένη περίπτωση. Η υπόθεση έχει — ή θα έπρεπε να έχει — συμβολική βαρύτητα: δείχνει ότι τα «επώνυμα» στελέχη της ΕΕ — θεωρητικά προστάτες της νομιμότητας, της διαφάνειας, του κράτους δικαίου — δεν αποτελούν ασπίδα απέναντι στη διαφθορά και στις μίζες· συχνά μπορεί να είναι οι ίδιοι πρωταγωνιστές της. Πόσο αξιόπιστα λειτουργούν λοιπόν οι θεσμοί όταν αυτοί που τους διοικούν, είναι ύποπτοι για χρηματισμό και αδιαφανείς διαδικασίες;
Η δημιουργία της Ε.Ε. συνοδεύτηκε από υποσχέσεις: ότι οι πόροι των πολιτών θα δαπανώνται με λογοδοσία· ότι οι αποφάσεις θα παίρνονται με διαφάνεια· ότι οι πολίτες θα έχουν εμπιστοσύνη σε έναν κοινό θεσμικό κορμό υπεράνω της διαπλοκής των εθνικών ελίτ. Η υπόθεση Mogherini — και των άλλων συλληφθέντων — γκρεμίζει αυτές τις προσδοκίες και εκθέτει την πραγματικότητα: ότι τα κονδύλια, οι προσλήψεις, οι διαγωνισμοί και οι «δομές εκπαίδευσης» μπορούν να γίνουν πεδίο αμαρτωλών συμφερόντων — όχι υπηρέτησης του κοινού καλού.
Πολύ περισσότερο: η σκιά που πέφτει δεν αφορά μόνο πρόσωπα. Αφορά ολόκληρο το σύστημα: αν ένας ανεξάρτητος οργανισμός όπως το European Public Prosecutor’s Office (EPPO) χρειάζεται να παρέμβει για να αποκαλυφθεί η ύποπτη διαδρομή ευρωπαϊκών κονδυλίων — τότε κάτι είναι βαθιά λάθος στη δομή ελέγχου και λογοδοσίας της ΕΕ. Οι θεσμικοί μηχανισμοί που υποσχόταν η ΕΕ φαίνεται πως λειτουργούν περισσότερο ως βιτρίνα, παρά ως πραγματικά φρένα στην εξουσία.
Και πιο ανησυχητικό: τέτοιες υποθέσεις δεν είναι μεμονωμένες — θυμίζουν παλαιότερα σκάνδαλα με «ρουσφέτια», υπερτιμολογήσεις, και αδιαφανείς αναθέσεις. Η διαφορά τώρα είναι ότι η ΕΕ — τουλάχιστον θεωρητικά — έχει συσταθεί για να είναι διαφορετική: καθαρή, αξιοκρατική, κοινή. Αν όμως τα σκάνδαλα αφορούν τα ίδια τα κέντρα λήψης αποφάσεων, τότε η λεγόμενη «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» θα πρέπει να θεωρηθεί βαθιά ηθικά χρεοκοπημένη — όχι μόνο πολιτικά.
Ορισμένοι θα πουν: «ας περιμένουμε να τελειώσει η δίκη». Μα αυτό είναι ακριβώς το πρόβλημα: δεν είναι δίκη που προκαλεί μόνο δημόσιο πολιτικό σκάνδαλο. Είναι δίκη για το αν η ΕΕ θα παραμείνει ένας θεσμός που αξίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών — ή έχει αφεθεί να γίνει πεδίο μικροπολιτικών συμφερόντων, μισθών και μιζών.
Η σύλληψη της Mogherini είναι ευκαιρία για βαθιά αυτοκριτική. Αν η ΕΕ δεν αλλάξει ριζικά, αν δεν θεσπίσει ορθές, πραγματικά ανεξάρτητες διαδικασίες — διαφανείς διαγωνισμούς, αυστηρό έλεγχο και λογοδοσία — τότε τα ευρωπαϊκά ιδεώδη κινδυνεύουν να χαθούν μέσα σ’ έναν βόθρο διαφθοράς.
