Του Κώστα Παππά
Η πρόσφατη ενίσχυση της γερμανικής στήριξης προς την Τουρκία στο πλαίσιο του προγράμματος SAFE — ενός πλαισίου συνεργασίας που αφορά, την ενίσχυση της ασφάλειας, της διαχείρισης συνόρων και της θεσμικής συνεργασίας έχει προκαλέσει συζητήσεις τόσο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όσο και στην Άγκυρα. Αν και το πρόγραμμα δεν είναι ευρέως γνωστό στο κοινό, η στάση του Βερολίνου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα γεωπολιτικών και οικονομικών υπολογισμών.
Μεταναστευτικό: ο πυλώνας που καθορίζει τα πάντα
Ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο η Γερμανία επιλέγει να στηρίξει στενότερα την Τουρκία είναι το μεταναστευτικό. Από το 2015 και μετά, το Βερολίνο θεωρεί την Άγκυρα κρίσιμο εταίρο στη συγκράτηση των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη. Παρά τις εντάσεις των τελευταίων ετών, οι γερμανικές κυβερνήσεις—τόσο της Μέρκελ όσο και του σημερινού συνασπισμού—διέγνωσαν ότι χωρίς συνεργασία με την Τουρκία, η ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου θα βρεθεί σε νέα κρίση.
Μην ξεχνάμε επίσης τα εκατομμύρια Τούρκων στην Γερμανία που έχουν και δικαίωμα ψήφου είναι μια σημαντική δεξαμενή που θέλουν να πάρουν με το μέρος τους σε κάθε εκλογική αναμέτρηση τα φαβορί. Πάνω από 2 εκατομμύρια Τούρκοι άλλωστε ζουν στην Γερμανία και αποτελούν την μεγαλύτερη εθνική μειονότητα στη χώρα. Άλλες πηγές αναφέρουν έναν ευρύτερο αριθμό μεταξύ 3 και πάνω από 7 εκατομμυρίων, για να καλύψουν όλους τους πολίτες τουρκικής καταγωγής.
Το SAFE λοιπόν ως πλαίσιο τεχνικής υποστήριξης και θεσμικής συνεργασίας, μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο σταθεροποίησης. Η ενίσχυση της ασφάλειας και της διαχείρισης των συνόρων στις τουρκικές πύλες εισόδου, αλλά και η βελτίωση των διαδικασιών καταγραφής και προστασίας, ανταποκρίνονται άμεσα στα συμφέροντα της Γερμανίας. Σε ένα πολιτικό περιβάλλον όπου κάθε νέα κρίση μεταναστευτικών ροών τροφοδοτεί την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η σταθερή συνεργασία με την Άγκυρα αποτελεί για το Βερολίνο μια στρατηγική αναγκαιότητα.
Η οικονομική διάσταση: μια παλιά, αλλά πάντα χρήσιμη σχέση
Πέρα από το μεταναστευτικό, υπάρχει και η οικονομική διάσταση. Η Γερμανία παραμένει ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Χιλιάδες γερμανικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην τουρκική αγορά ή έχουν σημαντική αλυσίδα προμηθευτών εκεί. Η σταθερότητα της Τουρκίας—θεσμική, οικονομική και πολιτική—εξυπηρετεί άμεσα τα συμφέροντα των γερμανικών επιχειρήσεων.
Το πρόγραμμα SAFE, με τη λογική της θεσμικής ενίσχυσης, μπορεί να συμβάλει σε ένα πιο προβλέψιμο περιβάλλον για επενδύσεις και εμπορική συνεργασία. Για το Βερολίνο, η σταθεροποίηση της τουρκικής οικονομίας δεν είναι μόνο θέμα γεωπολιτικής· είναι και οικονομικό στοίχημα.
Η γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου
Σε μια περίοδο κατά την οποία η ΕΕ επιδιώκει να μειώσει τις εξαρτήσεις της και να ενισχύσει την ανθεκτικότητά της, η Τουρκία παραμένει χώρα-κλειδί σε μια στρατηγικά κρίσιμη περιοχή: ανάμεσα στη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και τη Μεσόγειο. Για την Ουάσιγκτον, η Τουρκία είναι σημαντικός σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. Η Γερμανία, που επιδιώκει να ευθυγραμμίζεται με τη δυτική στρατηγική, βλέπει την ενίσχυση της συνεργασίας με την Άγκυρα ως μέσο διατήρησης της συνοχής της Συμμαχίας.
Ρεαλισμός, όχι ρομαντισμός
Η υποστήριξη της Γερμανίας προς την Τουρκία στο SAFE δεν βασίζεται σε πολιτικούς συναισθηματισμούς. Είναι μια καθαρά ρεαλιστική επιλογή, στηριγμένη σε τρεις άξονες: την ανάγκη ελέγχου των μεταναστευτικών ροών, τη διατήρηση μιας σημαντικής οικονομικής σχέσης και την εξυπηρέτηση ευρύτερων γεωπολιτικών ισορροπιών.
Σε μια Ευρώπη που βρίσκεται αντιμέτωπη με αστάθεια και με αυξανόμενες εσωτερικές πιέσεις, το Βερολίνο επιλέγει να επενδύσει σε συνεργασίες που μειώνουν τους κινδύνους. Και η Τουρκία, με όλα τα προβλήματα αλλά και τη στρατηγική της σημασία, παραμένει μια από τις σημαντικότερες.
