Του Κώστα Παππά
Η ελληνική πολιτική σκηνή βρίσκεται σε μια από τις πιο ρευστές φάσεις της Μεταπολίτευσης. Η κρίση εμπιστοσύνης προς τα κόμματα εξουσίας, η κόπωση από τα γνώριμα πρόσωπα και η διάχυτη κοινωνική δυσαρέσκεια δημιουργούν ένα εύφλεκτο περιβάλλον. Μέσα σε αυτό το κλίμα, το όνομα της Μαρίας Καρυστιανού ακούγεται ολοένα και πιο έντονα – όχι ως ακόμη μία πολιτική φιγούρα, αλλά ως ενδεχόμενος καταλύτης ανατροπής. Μπορεί όμως πράγματι μια πολιτική κίνηση με επικεφαλής την Καρυστιανού να αλλάξει τους συσχετισμούς στην Ελλάδα;
Το βασικό της πλεονέκτημα δεν είναι η πολιτική εμπειρία, αλλά η ισχυρή ηθική νομιμοποίηση. Σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει με καχυποψία τους επαγγελματίες πολιτικούς, η Καρυστιανού συμβολίζει, για πολλούς πολίτες, τη σύγκρουση με την ατιμωρησία και τη διεκδίκηση δικαιοσύνης έξω από κομματικές γραμμές. Αυτό το στοιχείο δημιουργεί έντονη συναισθηματική ταύτιση, κινητοποιεί πολίτες που έχουν αποστασιοποιηθεί από τις κάλπες και λειτουργεί ως συγκολλητική ουσία για ετερόκλητα κοινωνικά ακροατήρια που αναζητούν αξιοπιστία και καθαρό λόγο.
Η συγκυρία ενισχύει αυτή τη δυναμική. Τα παραδοσιακά κόμματα εμφανίζονται είτε φθαρμένα είτε εγκλωβισμένα σε εσωτερικές αντιφάσεις, ενώ τα νέα πολιτικά εγχειρήματα δυσκολεύονται να αποκτήσουν βάθος και κοινωνική γείωση. Μια πρωτοβουλία με επικεφαλής την Καρυστιανού θα μπορούσε να αξιοποιήσει το αντισυστημικό ρεύμα χωρίς να διολισθήσει αναγκαστικά στον λαϊκισμό. Αυτό, ωστόσο, προϋποθέτει κάτι κρίσιμο: τη μετάβαση από την ηθική καταγγελία σε ένα συγκροτημένο και πειστικό πολιτικό σχέδιο.
Εδώ εντοπίζεται και η μεγαλύτερη πρόκληση. Η ίδρυση κόμματος συνεπάγεται σαφείς θέσεις για την οικονομία, την κοινωνική πολιτική, τη δημόσια διοίκηση, την εξωτερική πολιτική. Κάθε συγκεκριμένη επιλογή θα αναγκαστεί να αφήσει πίσω της την ασάφεια που σήμερα λειτουργεί ενωτικά. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να διατηρηθεί η ευρεία απήχηση τη στιγμή που η πολιτική θα πάψει να είναι σύμβολο και θα γίνει πράξη με κόστος και αντιδράσεις.
Παράλληλα, ελλοχεύει ο κίνδυνος της προσωποκεντρικής πολιτικής. Ένα κόμμα που στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο πρόσωπο της επικεφαλής του μπορεί να αποδειχθεί εύθραυστο και βραχύβιο. Η βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος θα εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσει να οικοδομηθεί συλλογικότητα, να αναδειχθούν νέα πρόσωπα και να διαμορφωθεί μια πολιτική πρόταση με διάρκεια και βάθος, πέρα από την προσωπική διαδρομή της Καρυστιανού.
Δεν μπορεί επίσης να αγνοηθεί η αναπόφευκτη σύγκρουση με το υπάρχον σύστημα εξουσίας. Μια πολιτική κίνηση που θα εμφανιστεί ως πραγματική απειλή για τους υφιστάμενους συσχετισμούς θα βρεθεί αντιμέτωπη με έντονη αμφισβήτηση, επιθέσεις και απόπειρες απαξίωσης. Η αντοχή σε αυτή την πίεση δεν είναι αυτονόητη και απαιτεί πολιτική ψυχραιμία, στρατηγική σκέψη και διαρκή επαγρύπνηση.
Μπορεί λοιπόν η Μαρία Καρυστιανού να ανατρέψει το πολιτικό σκηνικό; Έχει τη δυνατότητα να ταράξει τα νερά και να αναδιατάξει το τοπίο, ιδίως αν καταφέρει να εκφράσει πειστικά τη συσσωρευμένη κοινωνική οργή και απογοήτευση. Όμως η ανατροπή δεν επιτυγχάνεται μόνο με ηθικό πλεονέκτημα. Απαιτεί πολιτικό σχέδιο, συλλογικότητα και αντοχή στη σύγκρουση. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν μπορεί, αλλά αν είναι έτοιμη να μετατρέψει τη συμβολική της δύναμη σε πολιτική πρόταση με κόστος και διάρκεια.
