Η επανεμφάνιση του κινεζικού GJ-11 Sharp Sword ενός stealth μη επανδρωμένου αεροσκάφους κρούσης (UCAV) και η πρόσφατη ανακοίνωση του αντίστοιχου αμερικανικού Gambit 6, σηματοδοτούν μια επιταχυνόμενη φάση της παγκόσμιας κούρσας εξοπλισμών προς τα λεγόμενα «Συνεργατικά Μαχητικά» (CCA — Collaborative Combat Aircraft), με τον βασικό ρόλο να έχει η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ).
Το GJ-11, το οποίο παρουσιάστηκε εκ νέου σε τροποποιημένη μορφή με εμφανείς βελτιώσεις στη σχεδίαση των ακμών και της εισαγωγής αέρα, θεωρείται βασικός κρίκος στο κινεζικό δίκτυο manned–unmanned teaming (MUM-T), δηλαδή της διασύνδεσης επανδρωμένων και μη επανδρωμένων πλατφορμών.
Στόχος του Πεκίνου είναι η υποστήριξη μαχητικών όπως το J-20 με σμήνη stealth drones που θα λειτουργούν ως αισθητήρες, δολώματα ή όπλα ακριβείας.
«Gambit 6»: Η απάντηση των ΗΠΑ
Στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, η αμερικανική General Atomics Aeronautical Systems αποκάλυψε το Gambit 6, το πιο πρόσφατο μοντέλο της οικογένειας Gambit, που προορίζεται να λειτουργήσει ως πιστός «συνεργάτης» για αεροσκάφη όπως το F-35 και το μελλοντικό NGAD (Next Generation Air Dominance).
Το Gambit 6 δίνει έμφαση στη τεχνητή νοημοσύνη, στην αυτονομία αποστολής και στην εναλλαγή ρόλων — από αναγνώριση έως επιθετικές επιχειρήσεις.
Η κούρσα εξοπλισμών: Ποιοι ανταγωνίζονται, τι αλλάζει
Η ανάπτυξη stealth UCAV και CCA δεν είναι αποκομμένη από την ευρύτερη στρατηγική αναδιάρθρωση — περιλαμβάνει αύξηση παραγωγής αεροσκαφών, επένδυση σε δίκτυα μάχης, και δοκιμές τακτικών swarm/dilution (πολλαπλές μικρές πλατφόρμες).
Η τεχνολογική ώθηση προέρχεται ταυτόχρονα από κρατικά προγράμματα και ιδιωτικούς προμηθευτές υψηλής τεχνολογίας· το αποτέλεσμα είναι ταχύτερη διάδοση ικανοτήτων και μικρότερος χρόνος ανάμεσα στην επίδειξη πρωτοτύπου και στην πιθανή επιχειρησιακή χρήση.
Αυτό μετατρέπει το CCA από ερευνητικό «πειραματισμό» σε εμπορικά και στρατιωτικά προϊόντα με πιθανά εξαγωγικά μονοπάτια: Τα CCA μπορούν να αλλάξουν την άμυνα περιοχών, επιτρέποντας μεγαλύτερη εμβέλεια και πολυπλοκότητα επιθέσεων/αναγνωρίσεων. Επίσης, η φθηνότερη παραγωγή μη επανδρωμένων πλατφορμών διευκολύνει τη μαζική χρήση (drone swarms), κάτι που αλλάζει την αναλογία κόστους-οφέλους στις επιθέσεις.
Ερωτήματα απο την χρήση της ΑΙ ως βασικό παράγοντα
Όμως η επιπτώσεις από την χρήση των CCA και την αναγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης σε βασικό παράγωντα λειτουργίας θανατηφόρων οπλικών συνστημάτων εγείρει ερωτήματα.
Στο κοινωνικό/ανθρωπιστικό επίπεδο, η αυξημένη χρήση AI για στοχοποίηση εγείρει προβλήματα συλλογικής ευθύνης όταν λάθη ή κακός χειρισμός προκαλέσουν απώλειες αμάχων.
Η δημόσια συζήτηση στην ΕΕ, το ΝΑΤΟ και σε διεθνείς οργανισμούς καλεί σε ρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν λογοδοσία και συμβατότητα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο.
Η ΑΙ ως καταλύτης — δυνατότητες και κίνδυνοι
Η ένταξη της τεχνητής νοημοσύνης σε αισθητήρες, σύνθετα σενάρια συνεργασίας και λήψη τακτικών αποφάσεων αυξάνει σημαντικά τις δυνατότητες των CCA: ταχεία ανάλυση πληροφοριών, προσαρμοστική συμπεριφορά σε περιβάλλον ηλεκτρονικού πολέμου και ενσωμάτωση σε δίκτυα πολλαπλών πλατφορμών. Ταυτόχρονα, όμως, γεννώνται σοβαρές ανησυχίες:
Ο κίνδυνος αυτόματης κλιμάκωσης σε κρίσεις όταν τα συστήματα λαμβάνουν ή εκτελούν αποφάσεις ταχύτατα·
Η αδιαφάνεια (black-box) αλγοριθμικών αποφάσεων που αποδυναμώνει τη δυνατότητα ελέγχου και ανάληψης ευθυνών·
Η πιθανότητα αντι-πληροφορικής ή χειραγώγησης (spoofing, data-poisoning) που μπορεί να καταστήσει τα CCA ευάλωτα. Ειδικές αναφορές από διεθνή μέσα και αναλύσεις μιλούν για ένα «Oppenheimer moment» του AI στην άμυνα — κρίση όπου οι τεχνολογίες προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες αλλά και πρωτοφανείς κινδύνους.
Η εμφάνιση του GJ-11 και η προώθηση του Gambit 6 δείχνουν ότι οι CCA δεν είναι απλώς τεχνολογικά εντυπωσιακά εργαλεία· είναι πυλώνες μιας μεταβαλλόμενης στρατιωτικής λογικής όπου η ταχύτητα, το δίκτυο και η AI αποκτούν κεντρικό ρόλο.
Η πρόκληση για την πολιτική ηγεσία και την κοινότητα των διεθνών σχέσεων είναι διπλή: Να αξιοποιήσει τις δυνατότητες για αποτροπή και ασφάλεια χωρίς να παραχωρήσει την τελική ευθύνη ζωής-και-θανάτου σε αδιαφανείς αλγορίθμους, και να δημιουργήσει έγκαιρους κανόνες που θα περιορίσουν τον ασύμμετρο και επεκτατικό χαρακτήρα της κούρσας εξοπλισμών.
