Του Κώστα Παππά
Η παρουσίαση του βιβλίου «Ιθάκη» από τον Αλέξη Τσίπρα στο κατάμεστο θέατρο Παλλάς δεν ήταν σαφέστατα μια λογοτεχνική βραδιά. Ήταν μια τελετουργική επιστροφή. Μια πολιτική επανεμφάνιση με σαφές αφηγηματικό πλαίσιο, συγκεκριμένους στόχους και ξεκάθαρη στρατηγική: ο πρώην πρωθυπουργός δεν δείχνει απλώς διαθέσιμος να συνομιλήσει με το κοινό του· δείχνει έτοιμος να επανασχεδιάσει τον ρόλο του στο πολιτικό σκηνικό.
Το βιβλίο λειτουργεί ως εργαλείο μνήμης, αλλά και ως πλατφόρμα αναστοχασμού. Ο Τσίπρας επιχειρεί να αποτυπώσει τα χρόνια της διακυβέρνησης, τις κρίσεις, τα διλήμματα και τις συγκρούσεις, όχι απλώς για να δικαιωθεί ιστορικά, αλλά για να θεμελιώσει μια νέα αφετηρία. Η επιλογή του τίτλου «Ιθάκη» δεν είναι τυχαία: συμβολίζει την επιστροφή από μια πολιτική Οδύσσεια, αλλά και την έναρξη ενός νέου ταξιδιού σε διαφορετικούς όρους.
Το κεντρικό μήνυμα της ομιλίας του ήταν σαφές: η Ελλάδα βρίσκεται σε πολιτικό τέλμα, και η δημοκρατία – όπως ο ίδιος υποστήριξε – υποχωρεί μπροστά σε ένα σύστημα υπερσυγκεντρωτικής εξουσίας, αδιαφάνειας και θεσμικής φθοράς. Η κριτική του προς την παρούσα κυβέρνηση κινήθηκε πέρα από τις συνήθεις κομματικές αντιπαραθέσεις· στόχευσε στο αφήγημα περί «κανονικότητας» που, όπως είπε, συνοδεύεται από κοινωνικές ανισότητες, συγκέντρωση πλούτου και έλλειμμα λογοδοσίας.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Τσίπρας προχώρησε σε κάτι που αποφεύγουν πολλοί πρώην πρωθυπουργοί: έναν ελεγχόμενο αλλά εμφανή βαθμό αυτοκριτικής. Αναγνώρισε λάθη, καθυστερήσεις, λανθασμένες επιλογές προσώπων. Αυτή η αυτοκριτική δεν ήταν απλώς παραδοχή· ήταν στρατηγικό εργαλείο. Στο πλαίσιο του πολιτικού rebranding που επιχειρεί, λειτουργεί ως σαφές μήνυμα: «έμαθα, άρα μπορώ να ξαναρχίσω». Πρόκειται για τεχνική restart που προσιδιάζει περισσότερο σε πολιτικά πρόσωπα τα οποία φιλοδοξούν να επιστρέψουν δυναμικά και όχι απλώς να καταθέσουν μια απομνημόνευση.
Ιδιαίτερο βάρος έδωσε στην έννοια της «Νέας Μεταπολίτευσης». Με τον όρο αυτό ο Τσίπρας περιέγραψε μια θεσμική επανεκκίνηση: ανεξάρτητη δικαιοσύνη, ισχυρές εγγυήσεις διαφάνειας, πλουραλιστικά ΜΜΕ, πολιτική λογοδοσία. Δεν πρόκειται για ένα παραδοσιακό αριστερό αφήγημα, αλλά για μια υβριδική, ευρύτερη πρόταση που επιδιώκει να προσεγγίσει κοινά πέρα από την κομματική βάση του ΣΥΡΙΖΑ, σε ένα φάσμα που εκτείνεται από την κεντροαριστερά μέχρι τον οικολογικό χώρο.
Αυτό είναι και το πολιτικά κρίσιμο στοιχείο: ο Τσίπρας δεν παρουσιάζει απλώς ένα βιβλίο· δοκιμάζει να δημιουργήσει έναν νέο προοδευτικό πόλο. Μια «πολυχρωμία» όπως την αποκάλεσε, ικανή να αναμετρηθεί με την κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας. Παρά το γεγονός ότι απέφυγε ρητές δεσμεύσεις για νέο κόμμα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο, υποδεικνύοντας ότι όσα ακολουθήσουν θα κριθούν από τη δυναμική της κοινωνίας και όχι από προσωπικές φιλοδοξίες.
Το αν το restart που επιχειρεί θα βρει απήχηση, θα φανεί σύντομα. Ωστόσο, το βέβαιο είναι ότι η «Ιθάκη» δεν αποτελεί τον επίλογο μιας πολιτικής πορείας — αλλά μάλλον το προοίμιο ενός νέου πολιτικού αφηγήματος που φιλοδοξεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της προοδευτικής παράταξης στην Ελλάδα.
