Δημογραφικές έρευνες δείχνουν ότι στις αρχές του 19ου αιώνα, καμία χώρα στον κόσμο δεν είχε προσδόκιμο ζωής πάνω από 40 χρόνια, σύμφωνα με το Our World in Data, προσθέτοντας ότι “οι ιατρικές γνώσεις ήταν πολύ περιορισμένες εκείνη την εποχή και σε όλες τις χώρες οι πρόγονοί μας έπρεπε να προετοιμαστούν για έναν πρόωρο θάνατο”.
Τα επόμενα 150 χρόνια, ορισμένα μέρη του κόσμου πέτυχαν σημαντικές βελτιώσεις στην υγεία. Με την πρόοδο, το παγκόσμιο χάσμα διευρύνθηκε.
Ενώ το 1950 τα νεογέννητα στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, την Ωκεανία, την Ιαπωνία και σε τμήματα της Νότιας Αμερικής είχαν πιθανότητες να ζήσουν πάνω από 60 ετών, αλλού μπορούσαν να ζήσουν κατά μέσο όρο 30 ετών.
Με βάση στοιχεία από το Our World in Data, οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα μπορούν να ζήσουν μέχρι την ίδια ηλικία με τους ανθρώπους στις πλουσιότερες χώρες το 1950: “Το 1950, ένα νεογέννητο είχε την ευκαιρία να ζήσει περισσότερο αν ήταν αρκετά τυχερό να γεννηθεί στο σωστό μέρος.
Τις τελευταίες δεκαετίες, όλες οι περιοχές του κόσμου έχουν σημειώσει πολύ σημαντική πρόοδο – και οι περιοχές που ήταν σε χειρότερη κατάσταση το 1950 έχουν σημειώσει τις μεγαλύτερες βελτιώσεις από τότε.
Ο διαιρεμένος κόσμος του 1950 έχει αρχίσει να συγκλίνει”.
Παρά την παγκόσμια πρόοδο στο προσδόκιμο ζωής, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ των χωρών.
Για παράδειγμα, το 2024, το προσδόκιμο ζωής στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ήταν τρεις δεκαετίες χαμηλότερο από ό,τι στην Ιαπωνία.
Οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Οι τιμές αυτές μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου.
Αισθητές διαφορές παρατηρήθηκαν, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων.
Ωστόσο, οι πόλεμοι είναι μόνο μία από τις πολλές διαφορές στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των δύο φύλων.
Οι διαφορές είναι αισθητές ήδη από τη γέννηση. Μια μελέτη του 2008 που δημοσιεύθηκε στο PNAS υποστηρίζει ότι τα αρσενικά νεογέννητα έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από τα θηλυκά νεογέννητα επειδή είναι πιο ευάλωτα στις ασθένειες.
Η ανισότητα συνεχίζεται και στη νεαρή ενηλικίωση, με τα αγόρια να έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω βίας και ατυχημάτων.
Η τάση αυτή συνεχίζεται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Μια μελέτη του 2022 αποδίδει τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας στους άνδρες σε χρόνιες ασθένειες που οφείλονται εν μέρει σε υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος, αλκοόλ και χρήσης άλλων ουσιών.
Το διάγραμμα δείχνει τη διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των δύο φύλων κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Δύο μελέτες από το 2015 και το 2020 δικαιολογούν την αύξηση αυτή με τα υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος μεταξύ των ανδρών. Το χάσμα έχει μειωθεί σε πολλές χώρες πρόσφατα.
Παιδική θνησιμότητα
Η βρεφική θνησιμότητα είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει το προσδόκιμο ζωής. Με βάση τα στοιχεία από το Our World in Data, τα τελευταία χρόνια περίπου έξι εκατομμύρια παιδιά κάτω των 15 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο, δηλαδή περίπου 16.000 θάνατοι την ημέρα.
Ωστόσο, πολλοί θάνατοι μπορούν να προληφθούν, σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Οι περισσότεροι προκαλούνται από υποσιτισμό, επιπλοκές κατά τη γέννηση ή μολυσματικές ασθένειες όπως η πνευμονία, η ελονοσία ή ο ιός HIV.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, περίπου ένα στα δύο παιδιά πέθαινε πριν από την ηλικία των 15 ετών.
Το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο ένα τέταρτο περίπου παγκοσμίως μέχρι το 1950.
Σήμερα, υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας παρατηρούνται σε ορισμένες χώρες της Κεντρικής Αφρικής, του Πακιστάν και του Αφγανιστάν, για παράδειγμα, όπου το ποσοστό βρεφικών θανάτων ανά 100 γεννήσεις είναι περίπου πέντε τοις εκατό.
Το ποσοστό στις περιφέρειες είναι επίσης υψηλότερο στην περίπτωση θανάτων ανηλίκων κάτω των 15 ετών.
Για παράδειγμα, η Νιγηρία κατέγραψε ποσοστό θνησιμότητας 13% το 2020 και το Πακιστάν 7%.
Πού θα αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής
Από τα μέσα του 19ου αιώνα, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σταθερά.
Το 1840, οι γυναίκες στη Σουηδία είχαν το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής στα 46 έτη. Λίγες δεκαετίες αργότερα, η Νέα Ζηλανδία πήρε την πρωτιά.
Έκτοτε, το προσδόκιμο ζωής στις πιο ανεπτυγμένες χώρες αυξάνεται κατά περίπου τρεις μήνες το χρόνο – δηλαδή ένα έτος κάθε τέσσερα χρόνια.
Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν εδώ και καιρό ότι υπάρχει ένα ανώτατο όριο στην ανθρώπινη ηλικία.
Ο Αμερικανός στατιστικολόγος Louis Dublin, για παράδειγμα, εκτίμησε το 1928 ότι το μέγιστο προσδόκιμο ζωής δεν μπορεί να ξεπεράσει τα 65 έτη, αν και η Νέα Ζηλανδία είχε ήδη ξεπεράσει αυτό το όριο.
Τέτοιες προβλέψεις έχουν επανειλημμένα αποδειχθεί λανθασμένες – στην πραγματικότητα, το ρεκόρ προσδόκιμου ζωής εξακολουθεί να αυξάνεται.
Το 2021, έφτασε σε νέα κορυφή: οι γυναίκες στο Χονγκ Κονγκ έζησαν μέχρι τη μέση ηλικία των 88 ετών.
Ο ιστότοπος Our World in Data αναφέρεται στους συγγραφείς Jim Oeppen και James Vaupel, οι οποίοι λένε ότι αυτό αποτελεί απόδειξη μιας “σταθερής ροής σταθερής προόδου” και όχι μεμονωμένων συμπτώσεων.
Σύμφωνα με τον Tomáš Fiala, δημογράφο στη Σχολή Πληροφορικής και Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Πράγας, όλες οι προβλέψεις υποθέτουν ότι το προσδόκιμο ζωής θα συνεχίσει να αυξάνεται και η θνησιμότητα θα μειώνεται, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιβραδυνθεί.
Από την άλλη πλευρά, επεσήμανε ότι ο πληθυσμός θα γεράσει, θα υπάρχουν περισσότεροι ασθενείς και λιγότεροι γιατροί, ενώ ταυτόχρονα θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι φροντίζουν τον εαυτό τους.
