Μην είστε τόσο βέβαιοι ότι η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνάψουν μια εκτεταμένη εμπορική συμφωνία μόνο και μόνο επειδή ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να επιβάλει δασμούς έως και 50% σε προϊόντα της ΕΕ έως τις 9 Ιουλίου, σχολιάζει το Politico.
Η Ευρώπη δεν έχει πολιτική όρεξη να ξαναζήσει τον εφιάλτη της τελευταίας της προσπάθειάς να διαμορφώσει μια ευρεία εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ – τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership – ΤΤΙΡ) το 2013. Με στόχο τη διαμόρφωση δυτικού εμπορικού μπλοκ εναντίον της Κίνας, οι συνομιλίες για την TTIP κατέρρευσαν τρία χρόνια αργότερα.
Μια βιαστική συμφωνία για την ικανοποίηση των βασικών εμπορικών συμφερόντων της Αμερικής σχεδόν μια δεκαετία αργότερα θα αποδεικνυόταν εξίσου τραυματική και τοξική. Η Γαλλία και η Γερμανία γνωρίζουν ότι οι ψηφοφόροι τους δεν έχουν μετριάσει την εχθρότητά τους προς τα χλωριωμένα κοτόπουλα, και εξακολουθούν να φοβούνται ότι οι αμερικανικές εταιρείες θα χρησιμοποιήσουν διεθνείς ρήτρες διαιτησίας για να υπονομεύσουν τα πρότυπα υγείας και περιβάλλοντος της ΕΕ.
Πώς λοιπόν μπορεί να αποτραπεί ένας γενικευμένος εμπορικός πόλεμος έως τις 9 Ιουλίου; Το πολύ-πολύ, μια μίνι-εκεχειρία θα μπορούσε να είναι στα σκαριά για να δώσει στον Τραμπ μια συμβολική πολιτική νίκη.
Ο Τραμπ ήδη πανηγυρίζει ότι η απειλή του με δασμούς ανάγκασε την ΕΕ να σταματήσει το «βάδισμα» και να κάνει μια συμφωνία. Παρότι αυτή η μίνι συμφωνία μπορεί να αποφέρει κάποιους μικρής αξίας καρπούς, απέχει… χιλιόμετρα από την αχανή φιλοδοξία της TTIP, η οποία οραματιζόταν την ευθυγράμμιση των κανονιστικών ρυθμίσεων και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Διπλωμάτες και αξιωματούχοι λένε ότι τώρα προβάλλουν δύο χωριστές οδοί. Ο επικεφαλής εμπορίου της ΕΕ Μάρος Σέφκοβιτς και ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Χάουαρντ Λάτνικ θα επιδιώξουν να μετριάσουν τις εντάσεις σχετικά με τα μεταλλεύματα, τα αυτοκίνητα, τα φαρμακευτικά προϊόντα και άλλους τομείς που στοχεύουν οι εμπορικές έρευνες της Ουάσινγκτον. Μια ξεχωριστή, πιο τεχνική οδός θα διαπραγματευτεί τον βασικό δασμό, ο οποίος επί του παρόντος είναι στο 10%, αν και ο Τραμπ απειλεί να τον αυξήσει στο 50%.
Αυτό δεν είναι ακριβώς κάτι καινούργιο. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη προσφερθεί να άρουν τους (σχετικά χαμηλούς) δασμούς τους στα βιομηχανικά προϊόντα και να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση της υπερπροσφοράς στις κινεζικές εξαγωγές.
Για να βελτιωθεί η συμφωνία, άλλες πιθανές λεπτομέρειες περιλαμβάνουν την αναγνώριση των προτύπων ασφαλείας των ΗΠΑ για τα αυτοκίνητα και την άρση των δασμών στην αμερικανική αιθανόλη, αν και τα δύο θέματα αντιμετωπίζουν πολιτικά εμπόδια στην ΕΕ.
Αλλά όλα αυτά απέχουν πολύ από τη συζήτηση σημαντικών παραχωρήσεων στη γεωργία, την ευθυγράμμιση των προτύπων, ή το πώς οι πολυεθνικές μπορούν να μηνύσουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις – θέματα που αποδείχθηκαν μοιραία πριν από 10 χρόνια. Το 2025, το Παρίσι και το Βερολίνο έχουν πολύ σαφή στάση σχετικά με τα όρια του τι μπορεί να συμφωνηθεί.
Καμία αναβίωση της TTIP
Ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς, ένας πεπεισμένος ατλαντιστής με αποστολή να σώσει την προβληματική αυτοκινητοβιομηχανία της χώρας του, έχει μετριάσει τους ισχυρισμούς της προεκλογικής του εκστρατείας ότι η επισφράγιση μιας TTIP 2.0 «μεσοπρόθεσμα» ήταν μια καλή ιδέα.
O Γάλλος υπουργός Οικονομικών Ερίκ Λομπάρντ αποτόλμησε να αναβιώσει το φάντασμα της TTIP — μόνο και μόνο για να το βάλει πίσω στο κουτί του μια μέρα αργότερα το γραφείο του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. Οι Γάλλοι δεν θέλουν οι ανήσυχοι αγρότες τους να γεμίσουν το Ελιζέ με άχυρο και κοπριά.
Ο Ζαν Λουκ Ντεμαρτί, επικεφαλής του τμήματος εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της TTIP, επίσης δεν συμφωνεί με την προσπάθεια αναβίωσής της. «Αυτό θα ήταν ένα πολύ σοβαρό λάθος. Δεν θα μας οδηγούσε πουθενά… Ηγήθηκα [των διαπραγματεύσεων] για [αρκετά χρόνια] και έχω δει ότι μια διαπραγμάτευση ήταν αδύνατη», επισήμανε στο Politico.
Ένα πρόσθετο αντικίνητρο για να κάνεις παραχωρήσεις στον Τραμπ είναι ότι έχει δείξει ότι μπορεί να ακυρώσει ευχαρίστως οποιαδήποτε συμφωνία επιτύχει — όπως ανακάλυψαν οι Μεξικανοί και οι Καναδοί. Ακόμα κι αν είχε επιτευχθεί μια δομή TTIP χωρίς δασμούς, ο Τραμπ πιθανότατα θα είχε πιέσει για περισσότερα.
Ξεφλουδισμένη εμπιστοσύνη
Από την ανάληψη των καθηκόντων του στις 20 Ιανουαρίου, ο Τραμπ έχει ανταγωνιστεί την ΕΕ περισσότερο από ποτέ — κατακεραυνώνοντας το μπλοκ ως «πιο κακό» από την Κίνα και επιμένοντας ότι δημιουργήθηκε για να «καταστρέψει» τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εν τω μεταξύ, οι Βρυξέλλες έχουν απογοητευτεί, καθώς οι εκκλήσεις τους για «καθολικό αφοπλισμό» στους δασμούς έχουν πέσει στο κενό.
Ο διαπραγματευτικός τους εταίρος στην Ουάσινγκτον είναι επίσης εξαιρετικά αλλοπρόσαλλος.
Αυτή είναι μια διαφορετική κυβέρνηση Τραμπ. Τότε υπήρχαν πολύ έμπειρα στελέχη, όπως ο [πρώην επικεφαλής των ΗΠΑ στις εμπορικές διαπραγματεύσεις] Ρόμπερτ Λάιτχαϊζερ ακόμα κι αν δεν σου άρεσε ό,τι έλεγε, σημείωσε ο Ντέιβιντ Χένιγκ του Ευρωπαϊκού Κέντρου Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας.
Σήμερα, «δεν ξέρουν τι θέλουν, αλλά δεν φαίνεται ότι αυτό που θέλουν είναι πιθανό να είναι κάποιο είδος ορθόδοξης συμφωνίας» δήλωσε χαρακτηριστικά.
Έτσι, σε μια προσπάθεια να διασώσει ό,τι έχει απομείνει από τη διατλαντική εμπορική σχέση των 1,6 τρισεκατομμυρίων ευρώ, η ΕΕ βασίζει τις ελπίδες της σε μια μικρή πρόοδο. Αν η TTIP δεν ήταν δυνατή όταν οι διαπραγματευτές κοιτούσαν λίγο πολύ προς την ίδια κατεύθυνση πριν από 10 χρόνια, είναι ακόμη λιγότερο βιώσιμη τώρα.
«Η TTIP ήταν ήδη πολύ δύσκολό να επιτευχθεί την εποχή που την διαπραγματευόμασταν, ακόμη και αν εκείνη τη στιγμή και οι δύο πλευρές είχαν κοινούς στόχους» δήλωσε από πλευράς του ο Ιγκνάσιο Γκαρσία Μπερσέρο ο οποίος ήταν ο τότε επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για τη συμφωνία.
Καταδικασμένη συμφωνία
Πλασαρισμένη από τους υποστηρικτές της ως η μεγαλύτερη διμερής εμπορική συμφωνία που θα γινόταν ποτέ, η TTIP αρχικά φάνταζε απλή υπόθεση, καθώς τα τεράστια δυνητικά οικονομικά οφέλη και για τις δύο πλευρές ήταν προφανή. Ο τότε επίτροπος εμπορίου Κάρελ ντε Γκαχτ τόνιζε ότι θα έβαζε στα πορτοφόλια των ευρωπαϊκών οικογενειών έως και 545 ευρώ κάθε χρόνο.
Αλλά μια πολιτική αντίδραση για το απόρρητο των συνομιλιών, καθώς και ανησυχίες για τα περιβαλλοντικά, υγειονομικά και εργασιακά πρότυπα, τελικά καταδίκασαν τη συμφωνία.
Ένα «ομιχλώδες» σχέδιο επιδιαιτησίας, γνωστό ως μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτή και κράτους, αύξησε τις εντάσεις, επειδή θεωρήθηκε ότι έδινε δυσανάλογη δύναμη στις πολυεθνικές στην αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών κανόνων.
Κακή συμφωνία τότε. Κακή συμφωνία και τώρα.
Ο Τραμπ είχε αρχικά θέσει μια αδύνατη προθεσμία, την 1η Ιουνίου, για να καταλήξει σε συμφωνία πριν από την έναρξη των δασμών 50%. Μετά από μια «πολύ ευχάριστη τηλεφωνική επικοινωνία» με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ωστόσο, οι δύο πλευρές παρέτειναν την προθεσμία στις 9 Ιουλίου.
Ωστόσο, οι κόκκινες γραμμές της ΕΕ, όπως ο σεβασμός των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου, υποδηλώνουν ότι μια καλή τη πίστει συμφωνία δεν θα είναι εφικτή.
«Αν είσαι η ΕΕ και επιθυμείς να διαφυλάξεις όλο το ρυθμιστικό σου πεδίο, επιθυμείς να διαφυλάξεις τον γεωργικό σου τομέα, αλλά επιθυμείς επίσης να [ξεφορτωθείς] τους δασμούς 10% ή τους δασμούς του [Τραμπ] στον χάλυβα ή οτιδήποτε άλλο… Έχεις μεγάλες απαιτήσεις», παρατήρησε ο Χένινγκ.
Μια συμφωνία που θα αναγνωρίζει τα πρότυπα των ΗΠΑ για την ασφάλεια των αυτοκινήτων — ένας από τους λόγους που οδήγησε τις συνομιλίες για την TTIP σε αδιέξοδο — θα μπορούσε να βοηθήσει στην εισαγωγή περισσότερων αμερικανικών αυτοκινήτων στην ΕΕ, αν και πρόκειται για απίθανη προοπτική, και έχει δεχθεί επικρίσεις από ευρωπαϊκές οργανώσεις για την ασφάλεια των οχημάτων.
Οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν επίσης να αντιγράψουν τη συμφωνία του Ηνωμένου Βασιλείου με τον Τραμπ, επιτρέποντας την εισαγωγή αμερικανικής αιθανόλης στην ΕΕ αφορολόγητα, αλλά η ευρωπαϊκή βιομηχανία προειδοποιεί ήδη για αρνητικές συνέπειες.
«Μια παρόμοια συμφωνία με την ΕΕ θα σήμαινε την ίδια απειλή για τη βιομηχανία στην Ευρώπη, όπου οι αγρότες υπόκεινται σε αυστηρότερους κανονισμούς και χωρίς [γενετικά τροποποιημένες] καλλιέργειες», δήλωσε εκπρόσωπος της ePURE, της ευρωπαϊκής ένωσης ανανεώσιμων πηγών αιθανόλης.
Εν κατακλείδι, ακόμη και αν η ΕΕ είναι αποφασισμένη αυτή τη φορά για κάποια λειτουργική συμφωνία ώστε να κατευνάσει τον Τραμπ, υπάρχει μια διάχυτη μοιρολατρία τι οι ΗΠΑ δεν θα αποδειχθούν έντιμος εταίρος.
«Ήταν μια κακή συμφωνία την πρώτη φορά. Μας ”πάτησαν” και θα το έκαναν ξανά», τόνισε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
Η Transatlantic Trade and Investment Partnership (Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων – TTIP) ήταν μια προτεινόμενη εμπορική συμφωνία μεταξύ της Ένωσης και των ΗΠΑ. Αποσκοπούσε στην αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων μεταξύ των δύο εταίρων. Οι διαπραγματεύσεις για το TTIP ξεκίνησαν το 2013, αλλά σταμάτησαν το 2016 χωρίς συμφωνία.
