Των Σπύρου Τρίψα -Κώστα Παππά
Τα όσα γίνονται γνωστά στους μη σχετικούς με τις αγροτικές επιδοτήσεις, για το σκάνδαλο με τον ΟΠΕΚΕΠΕ που σιγά σιγά αποκαλύπτεται μπορεί να μοιάζουν εξωπραγματικά. Όσοι όμως γνώριζαν την κατάσταση που διαμορφώθηκε εδώ και 20 χρόνια στην Ελλάδα με τις επιδοτήσεις για το ζωικό κεφάλαιο δεν μπορούν πλέον να κοιμούνται και πολύ ήσυχοι.
Μιλάμε για μια διαχρονική συγκάλυψη μιας ιστορίας που θυμίζει τις παλιές καλές μέρες της δεκαετίας του 80 που και πάλι η Ελλάδα πρωταγωνιστούσε στο περίεργο μοίρασμα των αγροτικών επιδοτήσεων. Βλέπετε έχουμε μια παράδοση που την σεβόμαστε.
Το σκάνδαλο των παράνομων επιδοτήσεων βοσκοτόπων στην Ελλάδα δεν προέκυψε αιφνιδίως. Δεν ήταν αποτέλεσμα ενός λάθους. Ήταν το φυσικό επακόλουθο μιας σειράς πολιτικών επιλογών, νομοθετικών στρεβλώσεων και διαχειριστικών αποτυχιών που συστηματικά υπονόμευσαν τη διαφάνεια και τη νομιμότητα στη διαχείριση των ευρωπαϊκών ενισχύσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Η αρχή του πάρτι
Η αρχή έγινε το 2005, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε από τα κράτη-μέλη την ψηφιακή αποτύπωση των βοσκήσιμων εκτάσεων, εισάγοντας έναν ενιαίο, αλλά ακατάλληλο για τα μεσογειακά δεδομένα, ορισμό «βοσκοτόπου». Το ελληνικό τοπίο, με τις θαμνώδεις και ξυλώδεις εκτάσεις, αποκλείστηκε από τον επιλέξιμο χάρτη, καθώς δεν πληρούσε τα πρότυπα της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.
Η αποτυχία των ελληνικών κυβερνήσεων να πείσουν τις Βρυξέλλες για την αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του μεσογειακού τοπίου βόσκησης, είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων ύψους 650 εκατ. ευρώ. Παρότι το 2020 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαίωσε την Ελλάδα, υποχρεώνοντας την Ε.Ε. να επιστρέψει 466 εκατ. ευρώ, η πολυετής ζημία είχε ήδη πλήξει το κύρος της χώρας και την αξιοπιστία των μηχανισμών ελέγχου.
Το 2015, εν μέσω αδιεξόδων, θεσμοθετήθηκε η λεγόμενη «τεχνική λύση» μέσω της ΚΥΑ 873/55993. Πρόκειται για μια προσωρινή μεθοδολογία που υποκαθιστούσε το ελλιπές κτηματολόγιο και την απουσία κυρωμένων δασικών χαρτών, κατανέμοντας βοσκοτόπια εικονικά, χωρίς σύνδεση με την πραγματική γεωγραφία της εκμετάλλευσης.
Με απλά λόγια, τα ζώα μπορούσαν να έβοσκαν στην Κρήτη, αλλά δηλώνονταν βοσκοτόπια στην Μακεδονία. Η λύση αυτή, αν και προσωρινή, μετατράπηκε σε θεσμική στρέβλωση που παραμόρφωσε πλήρως το σύστημα επιδοτήσεων.
Το 2017, ο Κανονισμός OMNIBUS (2017/2393) «νομιμοποίησε» στην πράξη αυτή τη στρέβλωση. Αναγνώρισε τις παραδοσιακές βοσκήσιμες εκτάσεις του Νότου, αλλά ταυτόχρονα επέτρεψε την επιδότηση ακόμη και φυσικών προσώπων που δεν διέθεταν ζώα, εφόσον δήλωναν την ιδιοκτησία ή τη χρήση βοσκοτόπων. Η θεσμική αυθαιρεσία πλέον είχε ευρωπαϊκή κάλυψη.
Το 2020, ο τότε Πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ (Γρ. Βάρρας) κατήγγειλε υποθέσεις παράνομων επιδοτήσεων. Το 2023, η προϊσταμένη Εσωτερικού Ελέγχου εντόπισε σωρεία παρατυπιών και ξεκίνησε εσωτερική έρευνα. Το 2024, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) παρενέβη και ο ΟΠΕΚΕΠΕ τέθηκε σε καθεστώς ευρωπαϊκής επιτήρησης από τη DG AGRI. Οι όροι αυτής της επιτήρησης ήταν αυστηροί: άμεση κατάθεση σχεδίου αποκατάστασης και αντιμετώπιση της υποστελέχωσης του οργανισμού, διαχωρισμό’ αρμοδιοτήτων από το ΥΠΑΑΤ, έλεγχος της διαχειριστικής διαπίστευσης και ενδεχόμενο αποκλεισμού από τη διαχείριση των ευρωπαϊκών ενισχύσεων.
Οι έφοδοι της ΕΛ.ΑΣ. και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα και στην Κρήτη, αποκάλυψαν στο ευρύ κοινό, το εύρος του σκανδάλου. Διερευνώνται σύμφωνα με το δελτίο τύπου της EPPO παράνομες επιδοτήσεις που είχαν χορηγηθεί σε πρόσωπα χωρίς δικαιώματα ή χωρίς ζώα, σε περιόδους που εκτείνονται τουλάχιστον από το 2019 ως το 2022 με προεκτάσεις ως το 2024. Ένα καθεστώς που λειτουργούσε «εν πλήρει γνώσει» όσων είχαν πολιτική ευθύνη.
Ο λογαριασμός
Μετά τις τελευταίες αποκαλύψεις όμως και την εμπλοκή της ευρωπαϊκής εισαγγελίας στην υπόθεση κανείς δεν γνωρίζει πόσο θα ξηλωθεί το πουλόβερ και μέχρι που θα φθάσουν οι έλεγχοι της ΕΕ. Είναι προφανές οτι η κοντόφθαλμη πολιτική όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων 20 ετών, προς άγραν ψήφων, άφησε την κατάσταση να εξελίσσεται χωρίς κανέναν εσωτερικό ελεγκτικό μηχανισμό. Η λογική “άσε θα ψάξουν τους επόμενους” επικράτησε και τελικά έρχεται η ώρα του λογαριασμού.
Από ποιόν θα ζητηθεί αυτός ο λογαριασμός και πόσο πίσω θα πάει η έρευνα της ευρωπαϊκής εισαγγελέως; Θα απευθυνθεί σε ιδιώτες το μπουγιουρντί ή θα ζητηθεί από τον ελληνικό προϋπολογισμό με μορφή κάποιου αστρονομικού προστίμου σε λίγα χρόνια ή τελικά θα προταθεί μια άλλη πολύ πιο οικονομική λύση για το κρατικό ταμείο; Ποια θα μπορούσε να είναι όμως αυτή για να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για την Ελλάδα; Εδώ απλά θυμίζουμε οτι για την πιστοληπτική ικανότητα και τις συντάξεις η κυβέρνηση Τσίπρα κατηγορήθηκε οτι προχώρησε στην συμφωνία των Πρεσπών. Με ανοικτό τώρα το θέμα για την είσοδο της Τουρκίας στα εξοπλιστικά προγράμματα μαμούθ της ΕΕ, μήπως κάποιοι προτείνουν μεταξύ των άλλων ανοικτών θεμάτων που έχει η Ελλάδα και μια καλύτερη αντιμετώπιση στην ιστορία των επιδοτήσεων; Αν ας πούμε ξεχάσουμε να προφέρουμε έστω την λέξη βέτο στο θέμα της Τουρκίας για την ασφάλεια της Ευρώπης δούμε και τους Ευρωπαίους να έχουν μια πιο επιλεκτική μνήμη στο θέμα; Μήπως οι Πρέσπες του Αιγαίου τελικά δεν είναι τόσο μακριά από όσο νομίζουμε; Απλά και αθώα ερωτήματα θέτουμε και προφανώς δεν πιστεύουμε οτι με κάποιον τρόπο όλα αυτά τα άσχετα μεταξύ τους μπορεί να συσχετιστούν. Η μήπως όχι;
