Αντιμέτωπες με τη δραματική ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα, δεκαεπτά από τις είκοσι επτά χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασαν στις 20 Μαΐου την υποστήριξή τους σε μια ολλανδική πρόταση για την αναθεώρηση της συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ. Η πρόταση αναμένεται να συζητηθεί σήμερα στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ.
Η συμφωνία, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2000, παρέχει ένα πλαίσιο για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο εταίρων, επιτρέποντάς τους να ανταλλάσσουν γεωργικά και βιομηχανικά προϊόντα χωρίς δασμούς. Η συνθήκη περιλαμβάνει ρήτρα για το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία αρκετές ευρωπαϊκές χώρες θεωρούν ότι έχουν παραβιαστεί από τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα.
Στις 19 Μαΐου, το εβραϊκό κράτος ανακοίνωσε μια τεράστια στρατιωτική επίθεση για να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του παλαιστινιακού θύλακα, τη στιγμή που η ανθρωπιστική κατάσταση εκεί είναι ήδη κρίσιμη: η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας στο έδαφος έχει εμποδιστεί εδώ και δύο μήνες και “δύο εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούν”, σύμφωνα με τον διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η ΕΕ είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ
Το Ισραήλ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Ευρώπη για το διεθνές του εμπόριο. Το 2024, στοιχεία της Τράπεζας του Ισραήλ έδειξαν ότι το 33% των προϊόντων που εισήχθησαν στο Ισραήλ προέρχονταν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τελευταία ήταν επίσης ο μεγαλύτερος πελάτης του εβραϊκού κράτους, στέλνοντας το 37% των εξαγωγών του σε ευρωπαϊκές χώρες.
Ενώ αυτό καθιστά την ΕΕ τον κορυφαίο εταίρο του Ισραήλ, η οικονομική εξάρτηση δεν είναι αμοιβαία. Το Τελ Αβίβ είναι μόλις ο 31ος εμπορικός εταίρος των κρατών μελών, αντιπροσωπεύοντας “περίπου το 0,8% του συνολικού εμπορίου αγαθών της ΕΕ με τον κόσμο το 2024”, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε σύγκρουση με πολλούς από τους γείτονές του, το Ισραήλ εξαρτάται επομένως κυρίως από την Ευρώπη για τις προμήθειές του.
“Η Ευρώπη ήταν πάντα ιστορικά πολύ σημαντική για την ισραηλινή οικονομία”, εξηγεί ο Alfred Tovias, καθηγητής Οικονομικών στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
Ωστόσο, το μερίδιο της Ευρώπης στις ισραηλινές εισαγωγές μειώνεται από το 1995. Σύμφωνα με την Τράπεζα του Ισραήλ, το 30% των ισραηλινών εισαγωγών προήλθε πέρυσι από την Ασία, εκ των οποίων το 15% από την Κίνα.
Το Ισραήλ εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει στην ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξάγει στο Ισραήλ πολύ περισσότερα από όσα εισάγει: η ΕΕ είχε εμπορικό πλεόνασμα 10,7 δισεκατομμυρίων ευρώ με το Τελ Αβίβ το 2024 για το εμπόριο αγαθών. “Το Ισραήλ εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από τις εξωτερικές του σχέσεις για να στηρίξει την οικονομία του”, τονίζει ο Alfred Tovias. “Σε γενικές γραμμές, το μέγεθος μιας χώρας επηρεάζει τη σημασία των εμπορικών της σχέσεων. Ωστόσο, το Ισραήλ είναι μια πολύ μικρή χώρα, με μικρή επιφάνεια και μόλις 10 εκατομμύρια κατοίκους”, εξηγεί για να δικαιολογήσει τη μεγάλη εξάρτηση του Ισραήλ από τις εισαγωγές.
Η εξάρτηση αυτή δεν είναι τόσο έντονη για τις υπηρεσίες. Το Τελ Αβίβ, το οποίο διαθέτει μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, εξάγει πολλά προϊόντα κυβερνοασφάλειας στην Ευρώπη, ιδίως στη Γαλλία. Ως αποτέλεσμα, το ευρωπαϊκό πλεόνασμα είναι μόνο 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια για τις υπηρεσίες.
Το Ισραήλ εξάγει κυρίως βιομηχανικό εξοπλισμό
Ο τερματισμός της συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ του Ισραήλ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης “θα ήταν καταστροφή για τα ισραηλινά γεωργικά προϊόντα”, λέει ο Alfred Tovias. Πράγματι, η συντριπτική πλειονότητα των γεωργικών εξαγωγών της χώρας προορίζεται για την ευρωπαϊκή αγορά. Τούτου λεχθέντος, η γεωργία αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό μερίδιο του διμερούς εμπορίου: το 2024, η Ευρώπη εξήγαγε στο Ισραήλ τρόφιμα αξίας 2,85 δισεκατομμυρίων ευρώ, πέντε φορές λιγότερα από όσα πούλησε στο εβραϊκό κράτος σε μηχανήματα και εξοπλισμό μεταφορών.
Σύμφωνα με τον Alfred Tovias, οι σημαντικότεροι τομείς του εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ δεν θα πρέπει να επηρεαστούν υπερβολικά από οποιαδήποτε αναθεώρηση της συμφωνίας σύνδεσης. Για τις υπηρεσίες, οι τελωνειακοί δασμοί είναι πιο δύσκολο να εφαρμοστούν. Όσον αφορά τη βιομηχανία – η οποία περιλαμβάνει εξοπλισμό και οχήματα – ο ερευνητής πιστεύει ότι θα πρέπει επίσης να επηρεαστεί ελάχιστα. Κατά την άποψή του, πρόκειται για έναν τομέα όπου οι δασμοί είναι ήδη χαμηλοί και όπου οι χώρες με συμφωνία σύνδεσης με την Ευρώπη δεν απολαμβάνουν πλέον πραγματικά πλεονέκτημα έναντι άλλων.
Διαφορές μεταξύ των χωρών μελών
Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες συναλλάσσονται περισσότερο με το Ισραήλ από άλλες. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, το 2024 θα διακινήσει πάνω από 13 δισεκατομμύρια ευρώ με το εβραϊκό κράτος, γεγονός που την καθιστά τον κορυφαίο εταίρο του Ισραήλ στην ΕΕ, όχι μόνο επειδή πολλές εταιρείες τεχνολογίας εδρεύουν στο Δουβλίνο. Η Γερμανία, η οποία πουλάει αυτοκίνητα στο Ισραήλ, έρχεται δεύτερη.
Μακριά από το να είναι οι μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου, η Ολλανδία και η Κύπρος ξεχωρίζουν επίσης ως ο τρίτος και ο όγδοος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του εβραϊκού κράτους στην Ευρώπη αντίστοιχα. Αλλά αυτά τα στοιχεία μπορεί να είναι παραπλανητικά.
Ο Alfred Tovias εξηγεί ότι ορισμένα από τα αγαθά που αποστέλλονται σε αυτές τις χώρες επιστρέφονται στη συνέχεια αλλού. “Το λιμάνι του Ρότερνταμ [στην Ολλανδία] και η Κύπρος χρησιμοποιούνται για το εμπόριο με κράτη που δεν αναγνωρίζουν το Ισραήλ ή δεν έχουν εμπορικές σχέσεις μαζί του”, λέει ο οικονομολόγος. Είκοσι οκτώ χώρες στον κόσμο δεν αναγνωρίζουν το εβραϊκό κράτος και ορισμένες μπορεί να χρησιμοποιούν ευρωπαϊκούς κόμβους για να κάνουν εμπόριο με το Ισραήλ από την πίσω πόρτα.
