Το πολιτικό τοπίο στην Κύπρο ενδέχεται να υποστεί μία νέα και ιδιαίτερα σημαντική ανακατάταξη, μετά από δηλώσεις του Ερσίν Τατάρ, ηγέτη του τουρκοκυπριακού καθεστώτος στα κατεχόμενα, οι οποίες φέρνουν στο προσκήνιο τη δυνατότητα μετονομασίας του ψευδοκράτους, το οποίο βαφτίστηκε αρχικώς «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» σε «Τουρκική Δημοκρατία Κύπρου».
Η κίνηση αυτή, αν υλοποιηθεί, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια σαφή ενίσχυση της στρατηγικής επιλογής για λύση δύο κρατών στην Κύπρο, έναν στόχο που εδώ και καιρό προωθεί η Άγκυρα, με ολοένα και λιγότερους ενδοιασμούς.
Κύπρος: Η τουρκική θέση του Ερσίν Τατάρ
Ο Τατάρ υποστήριξε ότι η πρόταση αλλαγής ονομασίας εντάσσεται στο πλαίσιο της αναγνώρισης της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων. Αν και υπογράμμισε πως κάτι τέτοιο δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εντούτοις άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο η μετονομασία να τεθεί σε μεταγενέστερο χρόνο, υπό την προϋπόθεση ευρείας κοινωνικής στήριξης και συνταγματικής αναθεώρησης.
Η παραδοχή αυτή δημιουργεί αίσθηση όχι μόνο για το συμβολικό της βάρος, αλλά κυρίως για το γεγονός ότι προέρχεται από τον ίδιο τον ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, ο οποίος ακολουθεί πιστά την ατζέντα της Άγκυρας.
Η αναφορά του σε «διεθνή αναβάθμιση» του ψευδοκράτους ως κύριο στόχο, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας για το πού στρέφεται πλέον η τουρκοκυπριακή πολιτική: στην πλήρη απόρριψη της ομοσπονδιακής λύσης και στην επιβολή της διχοτόμησης μέσω της διεθνούς αναγνώρισης.
Κύπρος: Η Τουρκία και ο ρόλος του Ερντογάν
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει ποτέ την «απομόνωση» των Τουρκοκυπρίων και ότι η μόνη ρεαλιστική προοπτική είναι η αναγνώριση του ψευδοκράτους ως κυρίαρχου κράτους. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Άγκυρα προωθεί τη λεγόμενη «λύση δύο κρατών», επιδιώκοντας παράλληλα να εμπλέξει διεθνείς οργανισμούς, όπως τον Οργανισμό Τουρκογενών Κρατών, ώστε να επιτύχει, έστω και έμμεσα, την αναγνώριση του ψευδοκράτους.
Η ιδέα της μετονομασίας δεν είναι νέα. Εδώ και χρόνια, μερίδα του τουρκοκυπριακού πληθυσμού και κυρίως εθνικιστικοί κύκλοι στην Τουρκία θεωρούν ότι η χρήση του όρου «Βόρεια» υποδηλώνει αποσπασματικότητα, ενώ το «Κύπρος» χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό θα μπορούσε να ενισχύσει τη νομιμοποίηση του καθεστώτος σε διεθνές επίπεδο.
Νομικά και πολιτικά εμπόδια στην Κύπρο
Παρά τις ρητορικές εξάρσεις, η μετονομασία του ψευδοκράτους δεν είναι υπόθεση απλή. Απαιτείται τροποποίηση του «συντάγματος» της ΤΔΒΚ και συνακόλουθα ένα είδος δημοψηφίσματος ή κοινωνικής νομιμοποίησης. Επιπλέον, οποιαδήποτε αλλαγή δεν μεταβάλλει τη διεθνή νομική πραγματικότητα: το ψευδοκράτος εξακολουθεί να θεωρείται προϊόν εισβολής και κατοχής, ενώ έχει καταδικαστεί επανειλημμένα από τον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς.
Το μόνο κράτος που αναγνωρίζει την ΤΔΒΚ είναι η Τουρκία. Μια ενδεχόμενη αλλαγή ονομασίας ίσως να αποσκοπεί περισσότερο σε εσωτερική πολιτική κατανάλωση — τόσο για το τουρκοκυπριακό κοινό όσο και για την τουρκική κοινή γνώμη, σε μια περίοδο κατά την οποία ο Ερντογάν αναζητά διπλωματικά και γεωπολιτικά ερείσματα.
Μάλιστα, τέσσερις χώρες της Κεντρικής Ασίας, μέλη του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών (ΟΤΚ), χαρακτήρισαν επίσημα τον τουρκικό στρατό στην Κύπρο ως «δύναμη κατοχής». Συγκεκριμένα, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και η Κιργιζία υπέγραψαν κοινή δήλωση κατά τη διάρκεια της συνόδου ΕΕ–Κεντρικής Ασίας τον Απρίλιο του 2025, εκφράζοντας την υποστήριξή τους στα ψηφίσματα 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τα οποία καταδικάζουν τη μονομερή ανακήρυξη της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου» και χαρακτηρίζουν την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων ως παράνομη κατοχή.
Αυτή η στάση σηματοδοτεί σημαντική διπλωματική απόκλιση από την παραδοσιακή ευθυγράμμιση των χωρών αυτών με την Τουρκία και υποδηλώνει ενίσχυση των σχέσεών τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή νομιμότητα. Η εξέλιξη αυτή έχει προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια στην Άγκυρα, καθώς υπονομεύει τις προσπάθειές της για διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους και ενίσχυση της επιρροής της στον τουρκογενή κόσμο. Η απόφαση αυτή των χωρών της Κεντρικής Ασίας αναδεικνύει τα όρια της τουρκικής διπλωματίας και θέτει υπό αμφισβήτηση τη συνοχή του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, καθώς αποκαλύπτει τις διαφορετικές προσεγγίσεις των μελών του σε ζητήματα διεθνούς δικαίου και εδαφικής κυριαρχίας.
Η Κυπριακή Δημοκρατία παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις. Τυχόν αλλαγή ονομασίας, ακόμη και αν δεν συνοδευτεί από αναγνώριση, ενισχύει τη de facto διχοτόμηση του νησιού. Η Λευκωσία αντιλαμβάνεται την πρωτοβουλία αυτή ως ακόμη μια προσπάθεια εμπέδωσης της κατοχικής πραγματικότητας, η οποία επιτείνει το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για επανένωση.
Η Ελλάδα, διατηρεί στενή επικοινωνία με την Κυπριακή Δημοκρατία, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, ενώ και η ΕΕ έχει εκφράσει την αντίθεσή της σε οποιαδήποτε ενέργεια υπονομεύει την κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου.
Η ιδέα μετονομασίας των κατεχομένων σε «Τουρκική Δημοκρατία Κύπρου» μπορεί να φαίνεται επιφανειακή ή συμβολική, ωστόσο εντάσσεται σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική της Άγκυρας για να εδραιώσει τη λύση δύο κρατών. Πρόκειται για έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα ενεργειών που επιχειρούν να μετατρέψουν μια διεθνώς μη αναγνωρισμένη πραγματικότητα σε αποδεκτό γεωπολιτικό δεδομένο.
Παρότι η διεθνής αναγνώριση παραμένει εξαιρετικά απίθανη, τέτοιες πρωτοβουλίες αναδεικνύουν τη σταθερή απόκλιση των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο και καθιστούν την επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων όλο και πιο δύσκολη.
