Του Κώστα Παππά
Ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια νέα, πιο σύνθετη φάση, όπου οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, η οικονομική στήριξη και η διπλωματία εξελίσσονται παράλληλα – και συχνά αντιφατικά. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εγκρίνει πακέτο χρηματοδότησης ύψους 90 δισ. ευρώ προς το Κίεβο δεν αποτελεί απλώς ένδειξη πολιτικής στήριξης, αλλά στρατηγική επιλογή με σαφές γεωπολιτικό αποτύπωμα. Η Ευρώπη αναλαμβάνει πλέον ενεργότερο ρόλο στη διατήρηση της ουκρανικής αντοχής, γνωρίζοντας ότι το κόστος της εμπλοκής αυξάνεται.
Σχεδόν ταυτόχρονα, το πρώτο ουκρανικό πλήγμα κατά ρωσικού τάνκερ σε θαλάσσια περιοχή που εκτείνεται μέχρι τη Μεσόγειο, περίπου 100 χιλιόμετρα ανοιχτά της Κρήτης, έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα: η σύγκρουση δεν περιορίζεται πλέον γεωγραφικά. Η μεταφορά της έντασης σε θαλάσσιες ζώνες εκτός Μαύρης Θάλασσας προκαλεί ανησυχία όχι μόνο στη Μόσχα, αλλά και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που βλέπουν τον πόλεμο να πλησιάζει σε κρίσιμες ενεργειακές και εμπορικές αρτηρίες.
Η απάντηση του Βλαντίμιρ Πούτιν υπήρξε αποκαλυπτική των ρωσικών προθέσεων. Στην τετράωρη συνέντευξη που παραχώρησε την Παρασκευή (19/12), ο Ρώσος πρόεδρος δεν περιορίστηκε σε πολεμική ρητορική απέναντι στο Κίεβο. Αντιθέτως, επέλεξε να διευρύνει το πεδίο των απειλών, στοχοποιώντας ευθέως τους «χορηγούς» της Ουκρανίας και αφήνοντας αιχμές για άμεσες συνέπειες σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Μόσχα δείχνει να θεωρεί πλέον την οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας ως πράξη εμπλοκής και όχι απλώς υποστήριξης.
Μέσα σε αυτό το κλίμα κλιμάκωσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται σε διπλό ταμπλό. Από τη μία πλευρά, διατηρούν τη στρατηγική τους δέσμευση προς την Ουκρανία. Από την άλλη, εντείνουν τις πιέσεις για επανεκκίνηση της διπλωματικής διαδικασίας. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος σχεδόν απαίτησε από τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να επισπεύσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες, εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Τη γραμμή αυτή επιβεβαίωσε και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, ανακοινώνοντας εντατικές διπλωματικές επαφές από το Σαββατοκύριακο και καθ’ όλη τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας.
Το Μαϊάμι αναδεικνύεται, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, σε κομβικό σημείο αυτού του παρασκηνίου. Εκεί αναμένεται να βρεθούν τόσο Ρώσοι όσο και Ουκρανοί διπλωμάτες, όχι σε επίσημες διαπραγματεύσεις, αλλά σε επαφές χαμηλού προφίλ με Αμερικανούς αξιωματούχους και ενδιάμεσους διαύλους επικοινωνίας. Στόχος δεν είναι –τουλάχιστον προς το παρόν– μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία, αλλά η χαρτογράφηση «κόκκινων γραμμών», η αποφυγή ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης και η διερεύνηση περιθωρίων για προσωρινές διευθετήσεις.
Το διπλωματικό παρασκήνιο δείχνει ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι αναγνωρίζουν πως ο πόλεμος έχει εισέλθει σε φάση κόπωσης, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν ακόμη οι πολιτικές προϋποθέσεις για μια καθαρή έξοδο. Η Ευρώπη πληρώνει για χρόνο, η Ρωσία απειλεί για αποτροπή και οι ΗΠΑ επιχειρούν να διαμορφώσουν το έδαφος για μια διαπραγμάτευση που θα εξυπηρετεί τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα.
Σε αυτό το εύθραυστο σκηνικό, το Μαϊάμι μπορεί να αποδειχθεί είτε το πρώτο βήμα προς μια ελεγχόμενη αποκλιμάκωση είτε απλώς ένας ακόμη σταθμός σε έναν πόλεμο που συνεχίζει να επεκτείνεται πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας.
