Της Βάνας Κουτρουλού
Μία τεράστια κινεζική σημαία κρέμεται σε έναν ουρανοξύστη κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί από το αεροδρόμιο στο κέντρο του Βελιγραδίου. Μικρότερες σημαίες της Κίνας και της Σερβίας διακρίνονται στο κέντρο της πρωτεύουσας. Αεροσκάφη MiG-29 της πολεμικής αεροπορίας της Σερβίας συνόδευσαν το προεδρικό αεροσκάφος του Σι στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου.
Η άφιξη του Σι στη Σερβία συμπίπτει με την 25η επέτειο από τότε που οι ΗΠΑ βομβάρδισαν την πρωτεύουσα του Βελιγραδίου, συμπεριλαμβανομένης της κινεζικής πρεσβείας, στο πλαίσιο των ΝΑΤΟϊκών επιχειρήσεων. Παρά τους ισχυρισμούς τότε της Ουάσιγκτον πως ήταν στρατιωτικό λάθος, αυτή η επίθεση προκάλεσε τον θάνατο τριών Κινέζων δημοσιογράφων, μεγάλες αντιδράσεις στο Πεκίνο και «καλλιέργησε τη δυσπιστία απέναντι στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα σε Σέρβους και Κινέζους», όπως εξηγεί ο Αλεξάνταρ Μίτιτς του Ινστιτούτου Διεθνούς Πολιτικής και Οικονομίας στο Βελιγράδι.
Σε άρθρο του στην εφημερίδα Politika, την παλαιότερη της Σερβίας, o Κινέζος Πρόεδρος τόνισε: «Δεν θα επιτρέψουμε αυτήν την τραγική ιστορία να επαναληφθεί ξανά. Η φιλία μας έχει επισφραγιστεί με το αίμα των συμπατριωτών μας».
Στην περίπτωση της Σερβίας, οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα συμπλέουν. Η χώρα φιλοδοξεί να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως δεν την ακολούθησε στην επιβολή κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας και δεν υποστηρίζει τις προσπάθειες της για εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο δεν αναγνωρίζει. Ενώ οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι το 80% των Σέρβων αντιτίθενται στην ένταξη της χώρας στην Βορειο-ατλαντική Συμμαχία.
Σε συνέντευξή του στην κινεζική κρατική τηλεόραση, ο Σέρβος Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς έδωσε μία πρόγευση του… φλερτ που θα κυριαρχήσει στην επίσκεψη του Σι: «Υπάρχουν χιλιάδες πράγματα που μπορούμε να κάνουμε και να μάθουμε από τους Κινέζους φίλους μας», είπε ο Βούτσιτς, συμπληρώνοντας: «Η Ταϊβάν είναι Κίνα – τελεία και παύλα».
Στην διάρκεια της πρώτης επίσκεψής του Κινέζου Προέδρου στο Βελιγράδι το 2016, οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας. Πέρυσι, ο Σέρβος Πρόεδρος υπέγραψε 18 συμφωνίες με τον Σι στο Πεκίνο, συμπεριλαμβανομένης μίας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου που θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούλιο. Η Σερβία είναι ο πιο θερμός υποστηρικτής της κινεζικής πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος», ενός σινοκεντρικού διεθνούς εμπορικού δικτύου, που περιλαμβάνει και την ολοκλήρωση σιδηροδρομικής σύνδεσης ανάμεσα σε Βελιγράδι και Βουδαπέστη.
Κινεζικές ανάσες στη σερβική οικονομία
Η Κίνα λειτουργεί ορυχεία και εργοστάσια σε όλη τη Σερβία και έχει δανείσει δισεκατομμύρια για δρόμους, γέφυρες και νέες εγκαταστάσεις, καθιστώντας τον βασικό της εταίρο στην τόσο αναγκαία ανάπτυξη υποδομών. Το Πεκίνο έχει επενδύσει 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως στην εξόρυξη χαλκού και σε μια μονάδα επεξεργασίας χάλυβα.
Το 2023, η Κίνα ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Σερβίας μετά την Ε.Ε. με το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών να ανέρχεται σε 6,1 δισεκατομμυρία δολάρια και μεταξύ των πέντε κορυφαίων επενδυτών, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του εθνικού οργανισμού επενδύσεων. Το σύνολο των κινεζικών επενδύσεων προσεγγίζει τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια στη Σερβία.
Στη “φιλόξενη” Βουδαπέστη του Όρμπαν
Μετά τη Σερβία, ο Κινέζος Πρόεδρος θα επισκεφθεί την Ουγγαρία. Εκεί θα βρει κι άλλο φιλικό πρόσωπο τον Πρωθυπουργό Βίκτρο Όρμπαν, τον πρώτο Ευρωπαίο ηγέτη που υπέγραψε σύμβαση για πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος». Ο Σι Τζίνπινγκ προσδοκά να εδραιώσει την θέση της Κίνας στην ανατολική Ευρώπη και να χρησιμοποιήσει τις δύο χώρες ως πύλη εισόδου του εμπορίου της, την ώρα που η Ε.Ε. εγκαταλείπει τις εμπορικές σχέσεις με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Τα τελευταία δύο χρόνια, η Κίνα δεσμεύτηκε να επενδύσει περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ουγγαρία, τα περισσότερα εκ των οποίων αφορούν υποδομές για ηλεκτρικά οχήματα, σε μία περίοδο που η Ε.Ε. ανησυχεί για την κινεζική κυριαρχία στον τομέα, ερευνά εάν οι Κινέζοι κατασκευαστές δέχονται αθέμιτες επιδοτήσεις και εάν πρέπει να επιβληθούν υψηλοί δασμοί.
Σύμφωνα με τα ουγγρικά μέσα η κινεζική κατασκευάστρια αυτοκινήτων Great Wall Motors θα κατασκευάσει νέο εργοστάσιο κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων κοντά στην πόλη Πετς, στα νότια της χώρας. Αυτές οι γραμμές συναρμολόγησης θα χρειαστούν χρόνια για να γίνουν, όμως μακροπρόθεσμα θα προστατεύσουν τους Κινέζους κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων από οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια της Ε.Ε. να επιβάλει δασμούς.
Οι δεσμοί με την Κίνα εκτείνονται επίσης πέρα από την οικονομία. Η Ουγγαρία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη κινεζική κοινότητα της Ευρώπης, περίπου 20.000 Κινέζους. Το πρώτο κύμα έφτασε μετά την αιματηρή καταστολή στην πλατεία Τιενανμέν ακριβώς τη στιγμή που η Ουγγαρία περνούσε από τον κομμουνισμό στη Δημοκρατία. Χιλιάδες άλλοι έφτασαν μέσω του προγράμματος «Χρυσή Βίζα», που εγκαινίασε η Ουγγαρία το 2013.
Στη Σερβία, η σχέση είναι επίσης βαθιά. Η Κίνα κέρδισε την εύνοια της κοινής γνώμης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού αφού έστειλε τα εμβόλια της Sinopharm, όπως έκανε και στην Ουγγαρία.
Ο “τρίτος δρόμος” για Σέρβους και Ούγγρος
Η Σερβία και η Ουγγαρία δεν προσβλέπουν στην Κίνα μόνο για οικονομικά οφέλη, αλλά και για να αποδείξουν στο εγχώριο εκλογικό ακροατήριο ότι μπορούν να ακολουθήσουν μία πολιτική ανεξάρτητη από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κίνα αναγνωρίζει αυτή τη δυναμική και τη χρησιμοποιεί για να αντιστρέψει το αρνητικό σε βάρος της κλίμα στην Ευρώπη.
Δημοσκόπηση για τις χώρες της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης του ερευνητικού κέντρου Globsec, με έδρα την Σλοβακία, κατέδειξε ότι έχουν ενισχυθεί οι αρνητικές αντιλήψεις για το Πεκίνο, ιδιαίτερα σε χώρες της Βαλτικής και την Τσεχία. Ακόμη και στην Ουγγαρία, μόνο το 26% των ερωτηθέντων είχαν θετική γνώμη για τον Κινέζο Πρόεδρο σε σύγκριση με ένα 39% που είχαν αρνητική. Οι υπόλοιποι ήταν αναποφάσιστοι.
Ο Σι Τζινπίνγκ βρίσκεται στην Ευρώπη για πρώτη φορά έπειτα από μια πενταετία, κρατώντας διαφορετική ατζέντα για την κάθε χώρα που επισκέπτεται. Και ειδικά με την επίσκεψή του σε Σερβία και Ουγγαρία θέλει να δείξει ότι η Κίνα παραμένει παίκτης με σημαντική επιρροή στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη και δεν έχει εγκαταλείψει την κινεζική διπλωματική πρωτοβουλία γνωστή ως «16+1» με πρώην κομμουνιστικές ευρωπαϊκές χώρες για το έργο υποδομών «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος».
