Του Γιάννη Κορωναίου
Στο αριστούργημα του Ρίτσαρντ Ατένμπορο Γκάντι (1982-8 Όσκαρ) με τον συγκλονιστικό Μπεν Κίνγκσλεϊ στον ομόνυμο ρόλο, υπάρχει μια από τις κορυφαίες σκηνές που γυρίστηκαν ποτέ βάσει πραγαμτικής διάστασης. Ιστορικά ακολουθεί τη συμφωνία Βρετανών, Ινδουιστών, Σιχ και μουσουλμάνων για τη διχοτόμηση των πρώην Βρετανικών Ινδιών -λίγους μήνες πριν ανακηρύχθηκε η ανεξαρτησία τους- με φόντο τις συνεχείς και αιματηρές συγκρούσεις Ινδουιστών και Μουσουλμάνουν στη Βεγγάλη και τον Παντζάμπ όπου και “συνυπάρχουν”. Η συμφωνία του διαχωρισμού περιλαμβάνει και μια από τις μεγαλύτερες ανταλλαγές πληθυσμών στην ανθρωπότητα, καθώς 7,5 εκατομμύρια μουσουλμάνοι μετακινήθηκαν στο δυτικό μέρος, μετέπειτα Ισλαμική Δημοκρατία του Πακιστάν, και περίπου 7,2 εκατ. ινδουιστές έκαναν τον αντίθετο δρόμο από τη δυτική πλευρά προς την μετέπειτα Δημοκρατία της Ινδίας. Στην ταινία περιγράφεται αυτή η μετακίνηση περίπου 15 εκατομμυρίων ανθρώπων. Μια μάνα -δεν διευκρινίζεται αν είναι μουσουλμάνα ή Ινδή- κρατά στην αγκαλιά της τον μικρό γιό της, ο οποίος έχει τραυματιστεί βαριά στα επεισόδια των προηγουμένων ημερών. Δίπλα περπατά ο άνδρας της. Το παιδί δεν τα καταφέρνει και ο πατέρας του βλέπει σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων εκείνους που έχουν πάρει τον αντίθετο δρόμο απ’ αυτόν, ανέστιους και φτωχούς, κουβαλώντας τους δικούς τους πληγωμένους και τις δικές τους τραγωδίες. Στα μάτια του, όμως, είναι μόνοι οι δολοφόνοι του γιου του. Βγάζοντας μια πολεμική ιαχή απομακρύνεται από το καραβάνι και αρχίζει να πετά πέτρες στους εχθρούς του. Ένας από την άλλη πλευρά ανταποδίδει τα χτυπήματα, οι δυο άνδρες συμπλέκονται και εν ριπεί οφθαλμού οι δυο στρατιές προσφύγων συγκρούονται. Η σκηνή κλείνει μέσα σε γενικευμένο χάος, την ώρα που ακούγονται και οι πρώτες ριπές όπλων.
Πάνω από ένα εκατομμύριο, ίσως και 1,5 εκατ, άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε εκείνα τα επεισόδια, που θεωρούνται ο προπομπός του πρώτου πολέμου Ινδίας-Πακιστάν που διήρκησε από το 1947 μέχρι το 1948. Ως αιτία με πολιτικό υπόβαθρο θεωρείται η απόφαση του μουσουλμάνου Μάχαρατζα του Κασμίρ να ενωθεί με την Ινδία παρά την μουσουλμανική πλειονότητα του πληθυσμού. Η απόφαση αυτή οδήγησε σε ένοπλη αντίσταση από Πακιστανούς και Κασμιριανούς αυτονομιστές, με την Ινδία να στέλνει τελικά στρατεύματα για να υπερασπιστεί το Κασμίρ. Ο πόλεμος τερματίστηκε το 1948 με την παρέμβαση του ΟΗΕ και την εγκαθίδρυση της Γραμμής Ελέγχου (Line of Control, LoC), η οποία διαίρεσε το Κασμίρ σε ινδικό και πακιστανικό τομέα.
Η ειρήνη δεν κράτησε για πολύ καιρό. Το 1965 η ένταση αναζωπυρώθηκε και οι δύο χώρες συγκρούστηκαν για τον έλεγχο στρατηγικών περιοχών. Ο πόλεμος διήρκεσε περίπου δύο εβδομάδες και κατέληξε σε αδιέξοδο, με την παρέμβαση του ΟΗΕ και την υπογραφή της συμφωνίας της Τασκένδης, η οποία αποκατέστησε την κατάσταση προ του πολέμου χωρίς να επιλύσει τη βασική διαφορά.
Ο πόλεμος του 1971 που “γέννησε” το Μπανγκλαντές
Η τρίτη σύγκρουση ξέσπασε όταν η Ινδία υποστήριξε την ανεξαρτησία του Ανατολικού Πακιστάν (σημερινό Μπανγκλαντές). Η Ινδία εισήλθε στον πόλεμο μετά από μαζικές σφαγές και ανθρωπιστική κρίση στην περιοχή. Η σύγκρουση κατέληξε σε συντριπτική ήττα για το Πακιστάν, με την παράδοση περίπου 93.000 στρατιωτών και την ανακήρυξη του Μπανγκλαντές ως ανεξάρτητου κράτους.
Μετά τον πόλεμο του 1971, οι δύο χώρες υπέγραψαν τη Συμφωνία της Σιμλά το 1972, η οποία προέβλεπε την ειρηνική επίλυση των διαφορών τους. Ωστόσο, η ένταση παρέμεινε, από τη στιγμή που το Πακιστάν συνέχισε να υποστηρίζει παρασκηνιακά τους μουσουλμάνους αντάρτες στο Κασμίρ, όπως κατήγγειλε το Δελχί.
Το 1999, το Πακιστάν εισήλθε στο Κάργκιλ του Κασμίρ, προκαλώντας την τελευταία μεγάλη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών. Η Ινδία απάντησε στρατιωτικά καταφέρνοντας συντριπτικά χτυπήματα στις πακιστανικές δυνάμεις, οι οποίες, και υπό την πίεση του διεθνούς παράγοντας, αποσύρθηκαν. Η συγκεκριμένη βραχύβεια σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν προκάλεσε μεγάλη ανησυχία καθώς οι δυο χώρες είχαν πλέον και πυρινικό οπλοστάσιο.
Η πορεία έντασης μέχρι σήμερα
Αν και δεν πήραν τη μορφή ολοκληρωτικού πολέμου, πολλά επεισόδια σημειώθηκαν ανάμεσα στα δυο κράτη, την τελευταία 25ετία.
-2001–2002: Στρατιωτική αντιπαράθεση μετά από τρομοκρατική επίθεση στο ινδικό κοινοβούλιο.
-2008: Επιθέσεις στη Μουμπάι, με την Ινδία να κατηγορεί το Πακιστάν για υποστήριξη τρομοκρατών.
-2016: Επίθεση στο στρατόπεδο Ούρι, με την Ινδία να απαντά με “χειρουργικά πλήγματα” στο Πακιστάν.
-2019: Ανάκληση του ειδικού καθεστώτος του Κασμίρ από την Ινδία, προκαλώντας νέα αντιπαράθεση.
