Δρ. Abhishek Srivastava
Επίκουρος καθηγητής διπλωματίας
CIPOD, Σχολή Διεθνών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Jawaharlal Nehru
Νέο Δελχί
Οι σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας χαρακτηρίζονται από ιστορικές αλληλεπιδράσεις,
εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές που εκτείνονται σε πολλούς αιώνες. Η αρχαία Ινδία και ηΕλλάδα ήταν και οι δύο κέντρα φιλοσοφικής σκέψης και μάθησης. Κατά τη διάρκεια της
εκστρατείας του Αλεξάνδρου, η ελληνική κουλτούρα ήρθε σε επαφή με τις ινδικές κουλτούρες και επηρέασαν η μία την άλλη. Ωστόσο, το μέγεθος αυτής της επιρροής αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ιστορικών.
Η εξάπλωση του Βουδισμού από την Ινδία σε διάφορα μέρη της Ασίας, συμπεριλαμβανομένων των ελληνοβακτριανών και ινδοελληνικών βασιλείων σε περιοχές που σήμερα αποτελούν το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, θα μπορούσε να έχει οδηγήσει σε πολιτιστικές και θρησκευτικές ανταλλαγές. Έλληνες ηγεμόνες όπως ο Μενάνδρος ασπάστηκαν τον Βουδισμό και υποστήριξαν τη διάδοσή του. Ο σημαντικός ρόλος του Μενάνδρου στην προώθηση της βουδιστικής πίστης ήταν δεύτερος μόνο μετά από αυτόν του αυτοκράτορα Ασόκα.
Τόσο η Ινδία όσο και η Ελλάδα έχουν πλούσιες φιλοσοφικές και λογοτεχνικές παραδόσεις που έχουν συμβάλει στην παγκόσμια σκέψη. Η επαφή μεταξύ των ινδικών και ελληνικών πολιτισμών οδήγησε σε μια νέα μορφή τέχνης, αρχιτεκτονικής και φιλοσοφίας. Για παράδειγμα, η σχολή τέχνης Gandhara δημιούργησε γλυπτά που παρουσίαζαν μια συγχώνευση της ελληνικής ανατομικής ακρίβειας με την ινδική θρησκευτική εικονογραφία. Ο Έλληνας πρέσβης Μεγασθένης επισκέφθηκε την αυλή του αυτοκράτορα των Μαουριών, Τσαντραγκούπτα Μαουρία, τον 3ο αιώνα π.Χ. Τα γραπτά του, ιδιαίτερα το έργο με τίτλο «Ινδική», παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την αρχαία ινδική κοινωνία, τον πολιτισμό και τη διακυβέρνηση. Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι όπως ο Πυθαγόρας, γνωστός για το θεώρημα του Πυθαγόρα στα
μαθηματικά, επηρεάστηκαν από ινδικές μαθηματικές και φιλοσοφικές ιδέες. Οι αρχαίες γλώσσες της Ινδίας και της Ελλάδας, η σανσκριτική και η αρχαία ελληνική, αντίστοιχα, έχουν ομοιότητες
όσον αφορά τη γλωσσική δομή και τις ιστορικές τους ρίζες. Αυτή η γλωσσική σύνδεση έχει
συχνά αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος μεταξύ μελετητών και γλωσσολόγων. Τα έργα των Ελλήνων φιλοσόφων, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, μελετώνται και χαίρουν σεβασμού στην Ινδία, ενώ τα ινδικά φιλοσοφικά συστήματα, όπως η Βεδάντα και η Γιόγκα, έχουν συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των μελετητών και των φιλοσόφων στην Ελλάδα.
Αν και η διαδικασία του εξελληνισμού έχει μελετηθεί εκτενώς σε διάφορες περιοχές του κόσμου, η συμμετοχή της Ινδίας σε αυτή τη διαδικασία έχει δυστυχώς παραβλεφθεί, συχνά θεωρούμενη εσφαλμένα ως περιφερειακή σε σχέση με την ελληνιστική σφαίρα. Όταν η φλόγα του ελληνισμού εξασθένησε σε πολλές γωνιές του πλανήτη, συνέχισε να λάμπει στην Ινδία. Οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ της αρχαίας Ινδίας και της Ελλάδας αποδεικνύονται από
νομίσματα και γραπτά. Η ανταλλαγή αγαθών και εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων
πολύτιμων αντικειμένων όπως μπαχαρικά, υφάσματα και πολύτιμοι λίθοι, συνέβαλε στη σύσφιξη των δεσμών μεταξύ των δύο πολιτισμών. Οι εμπορικές σχέσεις διευκόλυναν επίσης την επίδραση των ιδεών κατά μήκος των εμπορικών οδών και μέσω της επαφής με γειτονικές περιοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρχαία Γκουτζαράτ, που σήμερα αποτελεί οικονομική δύναμη στην Ινδία, άνθισε χάρη στο ελληνικό νόμισμα ως κυρίαρχη δύναμη.
Η Αχαιμενιδική Περσική Αυτοκρατορία, που κυβέρνησε τόσο την ινδική υποήπειρο όσο και την Ελλάδα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, θα μπορούσε να έχει διευκολύνει σε κάποιο βαθμό τον πολιτισμικό ανταλλαγή μεταξύ αυτών των περιοχών. Αν και τα άμεσα στοιχεία είναι περιορισμένα, αυτή η γεωπολιτική σύνδεση θα μπορούσε να έχει επηρεάσει έμμεσα τις αλληλεπιδράσεις.
Οι αλληλεπιδράσεις σταδιακά εξασθένησαν με την αλλαγή του πολιτικού τοπίου και στις δύο
περιοχές. Η παρακμή των ελληνιστικών βασιλείων στην ινδική υποήπειρο σηματοδότησε το
τέλος αυτής της φάσης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, ίχνη του πολιτιστικού ανταλλαγής παρέμειναν σε ορισμένες μορφές τέχνης και ιστορικά αρχεία.
Εμπλουτίζοντας την πολυμορφία της Ινδίας, πολλοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων
εξακολουθούν να βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Ινδίας. Οι Γιαβάνοι, που αναφέρονται ως
Ιωνοί Έλληνες από τους Ινδούς, είχαν παρουσία στην Ινδία πριν από την άφιξη του
Αλεξάνδρου. Αναφορές σε αυτούς μπορούν να βρεθούν στο Ραμαγιάνα και στο Μαχαμπαράτα, που είναι τα κύρια ινδουιστικά έπη. Οι αρχαίοι Έλληνες στρατιώτες που άφησε ο Αλέξανδρος στην Ινδία συμπλήρωσαν τον προϋπάρχοντα ιωνικό ελληνικό πληθυσμό. Αρκετοί Έλληνες στρατιώτες που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του Αλεξάνδρου επέλεξαν να εγκατασταθούν στα Ιμαλάια. Οι μελετητές υποστηρίζουν ότι οι «Άριοι του Λαντάκ» ή οι «Μπρόκπα» μπορεί να είναι απόγονοι του στρατού του Αλεξάνδρου. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι οι πρόγονοι των Ντρόκπα και των Μπρόκπα παρέκκλιναν από την πορεία τους κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τους Γκάντις, μια φυλή των Ιμαλαΐων και πρώην βασιλική οικογένεια του Κάνγκρα, οι Έλληνες είναι οι πρόγονοί τους. Σε υψόμετρο 3029 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στην κοιλάδα Κούλου του Χιματσάλ Πραντές, βρίσκεται το χωριό Μαλάνα, γνωστό ως «Μικρή Ελλάδα». Η καταγωγή του ανάγεται στους στρατιώτες του στρατού του Αλεξάνδρου που αναζήτησαν καταφύγιο σε αυτή την απομακρυσμένη περιοχή και ίδρυσαν έναν οικισμό. Σε αυτό το χωριό έχουν ανακαλυφθεί λείψανα που χρονολογούνται από την εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Ινδία. Ο λαός των Καλάς επίσης διεκδικεί την ελληνική κληρονομιά.
Συνολικά, οι σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας αντιπροσωπεύουν μια περίοδο πολιτιστικών
ανταλλαγών, εμπορίου και πνευματικής συνεργασίας. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις άφησαν μόνιμη επίδραση σε διάφορες πτυχές και των δύο πολιτισμών και συνέβαλαν στον πλούσιο ιστορικό πλούτο κάθε περιοχής.
Η Ινδία και η Ελλάδα καθιέρωσαν διπλωματικές σχέσεις το 1950. Έκτοτε, διατηρούν
διπλωματικές αποστολές στις πρωτεύουσες της άλλης χώρας, προκειμένου να διευκολύνουν τη διμερή επικοινωνία και συνεργασία. Οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας
χαρακτηρίζονται γενικά από φιλία και αμοιβαίο σεβασμό. Και οι δύο χώρες έχουν συμμετάσχει σε διπλωματικό διάλογο για διάφορα διεθνή ζητήματα, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών όπως τα Ηνωμένα Έθνη.
Η επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι στην Ελλάδα στις 25 Αυγούστου
2023 σηματοδοτεί την πρώτη επίσκεψη Ινδού πρωθυπουργού στην Ελλάδα σε τέσσερις
δεκαετίες. Ο πρωθυπουργός Μόντι θα υπογράψει τη στρατηγική συνεργασία της Ινδίας με την Ελλάδα, η οποία μπορεί ενδεχομένως να την καταστήσει τη νότια πύλη της Ινδίας προς την Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Λαμβάνοντας υπόψη την κλίση της Ελλάδας προς την Κίνα στο παρελθόν και την μετέπειτα απογοήτευση από τα κίνητρά της τα τελευταία χρόνια, η Ινδία έχει την ευκαιρία να επεκτείνει την παρουσία της στη στρατηγικά σημαντική νότια Ευρώπη.
Επιπλέον, η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν πολλές διαφορές, όπως τα θαλάσσια σύνορα, το
ζήτημα της Κύπρου κ.λπ. Σε αντίθεση με την Τουρκία, η Ελλάδα έχει υποστηρίξει τη θέση της Ινδίας στα περισσότερα περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα. Επομένως, η αμοιβαία
κατανόηση μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας μπορεί επίσης να συμβάλει στη μετριοποίηση της άνευ
όρων υποστήριξης της Τουρκίας προς τη στάση του Πακιστάν σε διάφορα ζητήματα, όπως το
Κασμίρ.
Και οι δύο χώρες έχουν προσπαθήσει να ενισχύσουν τη συνεργασία σε διάφορους τομείς, όπως το εμπόριο, ο τουρισμός, η τεχνολογία και η εκπαίδευση. Οι πρόσφατες διπλωματικές
προσπάθειες και οι επισκέψεις υψηλού επιπέδου αντικατοπτρίζουν μια ανανεωμένη δέσμευση για την ενίσχυση των διμερών σχέσεων και την εξερεύνηση νέων οδών συνεργασίας. Καθώς ο κόσμος συνεχίζει να εξελίσσεται, η Ινδία και η Ελλάδα είναι έτοιμες να εμβαθύνουν περαιτέρω τη συνεργασία τους, αξιοποιώντας τα αντίστοιχα πλεονεκτήματά τους για να προωθήσουν την αμοιβαία ανάπτυξη και κατανόηση στη διεθνή σκηνή
