Των Σπύρου Τρίψα- Κώστα Παππά
Η ιστορία πολλές φορές καθορίζεται από πολύ σημαντικές συναντήσεις μεταξύ προσώπων που έχουν στα χέρια τους την δυνατότητα να αποφασίζουν για την ειρήνη ή τον πόλεμο. Προσώπων που ηγούνται χωρών που έχουν την διπλωματική , πολιτική και στρατιωτική δυνατότητα να επιβάλλουν μια νέα τάξη πραγμάτων, αν οι ίδιες συμφωνήσουν στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις.
Είναι λίγες οι ώρες που πέρασαν από το ιστορικό τετ α τετ των Προέδρων των ΗΠΑ και της Ρωσίας στην Αλάσκα και ετοιμάζεται και μια δεύτερη συνάντησή τους στη Μόσχα. Ιστορικά να υπενθυμίσουμε οτι στη Μόσχα είχε γίνει το αποφασιστικό βήμα που προετοίμασε την Διάσκεψη της Γιάλτας και πάλι τότε με ιστορικό υπόβαθρο έναν μεγάλο πόλεμο.
Σήμερα σύμφωνα με εκτιμήσεις που δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν άμεσα και συγκεντρώνουν τα epikaira.gr από το εξωτερικό, η Αλάσκα μοιάζει να προετοιμάζει την μεγάλη συμφωνία που θα ακολουθήσει. Διαρροές που επικαλείται η WSJ αναφέρουν ότι ο Ρώσος πρόεδρος θέλει η Ουκρανία να παραχωρήσει ολόκληρη την περιφέρεια του Ντονέτσκ, περιλαμβανομένων περιοχών που εξακολουθούν να βρίσκονται υπό ουκρανικό έλεγχο. Σε αντάλλαγμα, η Μόσχα φέρεται να εξετάζει την παραχώρηση ορισμένων λιγότερο στρατηγικών περιοχών που ελέγχει σήμερα στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Μιλάμε δηλαδή για μια “de jure” αναγνώριση των εδαφών που θέλει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η Ρωσία και εδώ είναι ένα από τα βασικά κλειδιά της τελικής συμφωνίας για το ουκρανικό. Οπωσδήποτε λοιπόν η συμφωνία που είναι στα σκαριά, αν δεν έχει κλείσει ήδη, θα τεθεί υπ οψιν της Ουκρανίας , χωρίς να υπάρχει και κάποια ιδιαίτερη ζέση για το αν τελικά ο Ουκρανός Πρόεδρος Ζελένσκι την αποδεχθεί.
Μάλιστα τις τελευταίες ώρες σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι υποστηρίζει ένα σχέδιο για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας με την παραχώρηση των μη κατακτημένων εδαφών στη Ρωσία, δηλαδή de facto αναγνώριση της Κριμαίας.
Η επόμενη μέρα ήταν σαφώς μια ημέρα επιχείρησης ανασύνταξης, αλλά και συνέχισης της προσπάθειας που ξεκίνησαν την περασμένη εβδομάδα να μπορέσουν να «μπουν στο παιχνίδι» μετά την οδυνηρή εμπειρία της νύχτας της Παρασκευής, όπου περιορίστηκαν σε ρόλο τηλεθεατή. Σε κοινή τους δήλωση αμέσως μετά την ενημέρωση από τον Τραμπ οι ηγέτες Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Πολωνίας και Φινλανδίας, αλλά και οι επικεφαλής των θεσμών της ΕΕ και ΝΑΤΟ επανέλαβαν την σταθερή στήριξη προς την Ουκρανία και προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ως μεσολαβητές σε μια επόμενη τριμερή συνάντηση. Με ευγενικό τρόπο, όπως πάντα, αφού δεν έχουν κάτι για να πιέσουν προς αυτή την κατεύθυνση. «Χαιρετίσαμε τις προσπάθειες του προέδρου Τραμπ να σταματήσει την αιματοχυσία στην Ουκρανία» σημείωνε στην αρχή της η ανακοίνωσή τους, που ανέβασε και ο Φρίντριχ Μερτς στον προσωπικό του λογαριασμό. Όμως όλη αυτή η προσπάθεια των Ευρωπαίων να γίνουν από το παράθυρο εγγυητές μιας συμφωνίας που άλλοι καθορίζουν τους όρους της μοιάζει να πέφτει στο κενό, καθώς ο Πούτιν φαίνεται να έχει καταστήσει σαφές οτι δεν μπορεί να δεχθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων εκείνους που ασπάστηκαν το σκληρό δόγμα Μπάιντεν εναντίον του και εναντίον της Ρωσίας και από την άλλη ο Τραμπ δεν θεωρεί τους σημερινούς ηγέτες της ΕΕ ικανούς συνομιλητές που θα μπορούσαν να στηρίξουν και την δική του οπτική στα πράγματα , παρά τους θεωρεί ενοχλητικούς υποστηρικτές της πολιτικής του προκατόχου του και αυτό δεν του αρέσει ιδιαίτερα.
Αν κάποιος μάλιστα επιχειρήσει να διαβάσει κάτω από τις γραμμές των ειδήσεων που βγαίνουν τις τελευταίες ώρες με το σταγονόμετρο και τις επίσημες ανακοινώσεις των δύο Προέδρων πιθανότατα θα δει οτι με άξονα τον πόλεμο της Ουκρανίας Τραμπ και Πούτιν προετοιμάζουν την επόμενη μέρα στις μεταξύ τους σχέσεις. Η επόμενη αυτή μέρα δεν θα δώσει απλά ένα τέλος στον πόλεμο της Ουκρανίας , αλλά θα επανακαθορίσει τις σφαίρες επιρροής των μεγάλων δυνάμεων στην Ευρώπη , την Ασία και όπου υπάρχει πραγματικό γεωπολιτικό και οικονομικό ενδιαφέρον για τις ΗΠΑ και την Ρωσία. Ειδικότερα οι σχέσεις τους με την Κίνα και ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας θα κινηθεί στις ευαίσθητες οικονομικές ισορροπίες με τον άλλο μεγάλο οικονομικό παίκτη της Ασίας τον Πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίγκ, καθώς και οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή που είναι πάντοτε ένα μεγάλο θέμα είναι δεδομένο οτι θα απασχολήσουν πολύ σύντομα. Άλλωστε προετοιμάζεται ήδη μια άλλη μεγάλη συνάντηση ανάμεσα στον Πρόεδρο Τραμπ και τον Πρόεδρο Σι.
Επειδή όμως πίσω από κάθε μεγάλη συμφωνία που έχει προετοιμαστεί πολύ καιρό πριν ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ρωσία υπάρχει πάντα ο αποφασιστικός παράγοντας της οικονομίας και οι μεγάλες αγορές θα πρέπει να λάβουμε υπ οψιν οτι το κομμάτι της ενέργειας απασχολεί πάντα και τον Πούτιν και τον Τραμπ. Εδώ η Ευρώπη θα παίξει το ρόλο του καλοπληρωτή για το αμερικανικό LNG, το οποίο πολλές χώρες θα πληρώνουν ακριβότερα σε σχέση με το Ρωσικό φυσικό αέριο, η συμφωνία άλλωστε έκλεισε πρόσφατα. Η Γερμανία ωστόσο μπορεί να κρατάει για τον εαυτό της μια διακρατική συμφωνία με την Ρωσία , ώστε να έχει το πάνω χέρι στην φθηνότερη παραγωγή. Αλλά αυτό θα αποτελέσει ένα νέo casus belli εντός της ΕΕ το οποίο πιθανότατα θα το δούμε να εξελίσσεται στην πολιτική του διαίρει και βασίλευε. Μέσα σε αυτό το οικονομικό και γεωπολιτικό παίγνιο σύντομα θα συμπεριληφθεί στο προσκήνιο και η Ινδία , γιατί στο παρασκήνιο ήδη συζητείται ο ρόλος της ως η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον πλανήτη και τις εξαιρετικές επιδόσεις σε θέματα παραγωγής υλικών που στηρίζουν τη νέα τεχνολογία.
Δεν χρειάζεται να σημειώσουμε βέβαια οτι η Ελλάδα , η οποία δέθηκε εδώ και χρόνια στο χωρίς αντιρρήσεις άρμα των Ευρωπαίων για την Ουκρανία και πρωτοστάτησε μάλιστα σε κινήσεις υποστήριξης αυτής της πολιτικής εναντίον της Ρωσίας ακολουθεί απλά την τύχη και των υπόλοιπων Ευρωπαίων , την τύχη δηλαδή του θεατή.
Η ιστορία λοιπόν διδάσκει όχι γιατί επαναλαμβάνεται πάντα, καθώς πολλές δεκαετίες μετά από ένα ιστορικό γεγονός δεν μπορούν να είναι όλα τα ίδια , αλλά δείχνει δρόμους και κάνει την δύσκολη πιθανολόγηση του περιεχομένου των συζητήσεων τέτοιας εμβέλειας λίγο πιο εύκολη. Στην ουσία αυτά που μοιάζουν σε εμάς αχαρτογράφητα ύδατα και άρρητα ρήματα για εκείνους που έχουν την δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις για την μοίρα του πλανήτη , μπορεί να είναι απλά μια χαρτοπετσέτα με έναν ζωγραφισμένο χάρτη ή ένα τάμπλετ που δείχνει μια εικόνα.
Η χαρτοπετσέτα
Στις 9 Οκτωβρίου, 1944, λίγους μήνες πριν τη Διάσκεψη της Γιάλτας, Τσώρτσιλ και Στάλιν συναντήθηκαν στην τέταρτη Διάσκεψη της Μόσχας, όπου, σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του, ο Τσώρτσιλ πρότεινε η Σοβιετική Ένωση να έχει 90% επιρροή στη Ρουμανία και 75% στη Βουλγαρία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα. Ο Τσώρτσιλ επίσης πρότεινε στην Ουγγαρία και τη Γιουγκοσλαβία να έχουν 50% επιρροή και οι δύο. Στη συνέχεια ο Τσώρτσιλ έγραψε τη συμφωνία με μπλε μολύβι σε μία χαρτοπετσέτα, την οποία έδωσε στον Στάλιν, και αφού την ενέκρινε ο Στάλιν του την επέστρεψε.
«Δεν θα θεωρηθεί πολύ κυνικό αν φανεί πως διευθετήσαμε τη μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων, με έναν τόσο ‘πρόχειρο’ τρόπο; Ας κάψουμε το χαρτί.», είπε ο Τσώρτσιλ.
«Όχι, κράτα το.», απάντησε ο Στάλιν.
Πάντως, και μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ποτέ επιβεβαίωση αυτής της συμφωνίας από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά ούτε και από τη Ρωσία, ούτε και από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μόνη πηγή συνεχίζει να είναι η αφήγηση του Τσώρτσιλ στα απομνημονεύματά του.
Έγιναν ή όχι έτσι τα γεγονότα λίγους μήνες αργότερα από 4 έως 11 Φεβρουαρίου του 1945 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ, ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν και ο Βρετανός Πρωθυπουργός Σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ, οι τρεις νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συναντήθηκαν στη Γιάλτα της τότε Σοβιετικής Ένωσης για την πραγματοποίηση της δεύτερης συνόδου κορυφής. Η χαρτοπετσέτα εκείνη, αν τελικά υπήρξε, ήταν ένα πρόπλασμα συμφωνίας που επί επτά ημέρες οι αρχηγοί των κρατών – νικητών συζητούσαν και καθόρισαν έτσι την μορφή που θα είχε η μεταπολεμική Ευρώπη.
Σήμερα 80 χρόνια μετά μια άλλη συνάντηση στην Αλάσκα που δεν είναι καθόλου απίθανο να καθορίστηκε από την εικόνα σε κάποιο τάμπλετ επανακαθορίζει τις σφαίρες επιρροής στον κόσμο με άξονα τον πόλεμο της Ουκρανίας. Το τί ακριβώς ειπώθηκε σε αυτή τη συνάντηση ίσως να μην το μάθουμε και ποτέ , σύντομα όμως θα το αναγνωρίσουμε από τις κινήσεις των πρωταγωνιστών και στην Ευρώπη και στην Ασία και αλλού.
