Του Κώστα Παππά
Το νέο μοντέλο Τράμπ αντιλαμβάνεται την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής μέσα από το πρίσμα των επιχειρηματικών deals, με τον παραδοσιακό τρόπο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής να χάνει έδαφος. Στο επίκεντρο αυτού του μοντέλου βρίσκεται η ενέργεια, η οποία μετατρέπεται σταδιακά σε μοχλό γεωπολιτικής πίεσης και διαμόρφωσης του διπλωματικού περιβάλλοντος.
Δεν είναι τυχαίο πως το τελευταίο διάστημα στην περιοχή της Αν. Μεσογείου τις εξελίξεις στο γεωπολιτικό πεδίο τις καθορίζει το νέο όργανο που έχει συστήσει η διοίκηση Τράμπ με το επιβλητικό όνομα Εθνικό Συμβούλιο Ενεργειακής Κυριαρχίας, αντικαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό το state department. Ο Αμερικανός Πρόεδρος προτάσσει στην χάραξη της εξωτερικής του πολιτικής τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να έχουν οι ΗΠΑ από οποιαδήποτε κίνηση μπορεί να πραγματοποιηθεί. Οι τελευταίες εξελίξεις με την Ενεργειακή Διατλαντική Σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα δείχνει και την συνολική μετατόπιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και επιφυλάσσει σημαντικό ρόλο για το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η θέση της χώρας μας στην ενεργειακή σκακίερα είναι σημαντική γεωπολιτικά και η μετατόπιση του ενεργειακού ενδιαφέροντος και δυτικότερα της Τουρκίας θα μπορούσε να δώσει πολλά πλεονεκτήματα στην χώρα μας , αρκεί αυτή να σχηματοποιήσει επιτέλους τις επιδιώξεις της , που δεν θα πρέπει να ετεροπροσδιορίζονται από τις κινήσεις της Τουρκίας στα θέματα αυτά. Το γεγονός οτι τόσα χρόνια δεν προβάλουμε δυναμικά την δική μας ατζέντα, άλλωστε η κωλυσιεργία μας στο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κύπρο είναι χαρακτηριστική, μας κάνει να ακολουθούμε τις εξελίξεις και όχι να συμμετέχουμε σε αυτές ενεργά.
Σε ότι αφορά τις κινήσεις των ΗΠΑ στην Ευρώπη ο κ. Τραμπ κατάφερε να επιτύχει την σημαντική ενεργειακή συμφωνία στην συνάντησή του πριν από λίγους μήνες με την Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν κραδαίνοντας την απειλή των δασμών προς τα ευρωπαϊκά προϊόντα. Από την άλλη η ΕΕ έχει λάβει την στρατηγική απόφαση αποδέσμευσης από το ρωσικό φυσικό αέριο , κάτι που υπολογίζεται οτι θα κοστίσει πολύ ακριβότερα σε πρώτο τουλάχιστον στάδιο στους Ευρωπαίους πολίτες , καθώς το Αμερικανικό LNG που θα αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο θα είναι σημαντικά ακριβότερο.
Είναι λοιπόν προφανές οτι διαμορφώνεται ένα νέο τοπίο στα ενεργειακά της ΕΕ και μέσα σε αυτή την νέα κατάσταση η Νοτιοανατολική Ευρώπη διαδραματίζει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο. Η δημιουργία του “κάθετου διαδρόμου” ενεργειακής συνεργασίας που αφορά τη μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από την Ελλάδα προς τις χώρες της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης, είναι σημαντική εξέλιξη ,καθώς μέσω τερματικών σταθμών όπως η Ρεβυθούσα και η Αλεξανδρούπολη, και τη σύνδεση με χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Μολδαβία και η Ουκρανία το LNG χαράζει τον δικό του δρόμο. Αυτή η «κάθετη» σύνδεση αποτελεί σημαντική γεωπολιτική και γεωοικονομική αλλαγή, δημιουργώντας έναν νέο ενεργειακό και εμπορικό διάδρομο στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, ο οποίος διέρχεται από την Ελλάδα.
Μέσα σε αυτό το νέο σκηνικό παραμένει αγκάθι η στάση της Τουρκίας στα ενεργειακά. Οι γείτονες επιμένουν σε μια στάση ουδετερότητας στο θέμα και αυτό είναι κάτι που έχει εκνευρίσει του Αμερικανούς που βλέπουν οτι η Τουρκία επιμένει να έχει μια άλλη οπτική στο θέμα και συνεχίζει απρόσκοπτα να προμηθεύεται ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Η νέα αμερικανική παρέμβαση εκδηλώθηκε στη συνάντηση του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, και του υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, στις 10 Νοεμβρίου. Όπως ανακοινώθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι επανέλαβαν το κάλεσμα του προέδρου Τραμπ προς τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να σταματήσουν τις αγορές ρωσικής ενέργειας, με στόχο να περιοριστούν τα έσοδα που χρηματοδοτούν τη ρωσική πολεμική μηχανή.
Η Τουρκία παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως, μετά την Κίνα και την Ινδία. Παράλληλα, οι δύο χώρες συνεργάζονται και στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, καθώς η υπό κατασκευή μονάδα στο Ακούγιου αποτελεί προϊόν διακρατικής συμφωνίας και βασίζεται σε ρωσική τεχνολογία.
Μένει να δούμε ποια θα είναι η στρατηγική των ΗΠΑ στον τρόπο αντιμετώπισης της αδιαλλαξίας Ερντογάν στα ενεργειακά. Θα δώσει κάποια ανταλλάγματα προς την Τουρκία ώστε αυτή να προσχωρήσει στην ενεργειακή συμμαχία υπό την αμερικανική ομπρέλα ή θα σκληρύνει την στάση της έναντι της τουρκικής κυβέρνησης; Οι επόμενοι μήνες σίγουρα θα είναι οι μήνες της ενεργειακής διπλωματίας , η οποία θα εμφανιστεί ακόμα πιο ζωηρά στο προσκήνιο. Η στάση ουδετερότητας της Τουρκίας μοιάζει να φθάνει στο τέλος της, όπως και η υπομονή των ΗΠΑ.
