Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δώσουμε και στα τσιμπούρια, ή επί το επιστημονικότερον κρότωνες, καθώς αποτελούν σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, ενώ ενοχοποιούνται και για εκδήλωση πολλών ασθενειών.
Αυτό τονίζουν στην τελευταία έκθεση του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, η Δρ Σμαράγδα Σωτηράκη Κτηνίατρος, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Κτηνιατρικής Παρασιτολογίας Διευθύντρια Ινστιτούτου Κτηνιατρικών Ερευνών ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και ο Δρ Αντώνιος Μιχαηλάκης Προϊστάμενος Εργ. Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο & Αν. Μέλος του ΔΣ ΕΟΔΥ.
Ο Οργανισμός τα χαρακτηρίζει μάλιστα ως εξωπαράσιτα που τρέφονται με το αίμα θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και αμφιβίων και αποτελούν (μετά τα κουνούπια) τους σημαντικότερους διαβιβαστές νοσημάτων παγκοσμίως.
Τα τσιμπούρια μπορούν να μεταδώσουν σοβαρές λοιμώξεις στον άνθρωπο, όπως η νόσος του Lyme, η κροτωνογενής εγκεφαλίτιδα και ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας–Κονγκό (CCHF), καθώς και ασθένειες στα ζώα, όπως η ερλιχίωση και η πιροπλάσμωση.
Οι κρότωνες διαθέτουν 4 ζεύγη ποδιών (αντί για 3 που διαθέτουν τα έντομα) και ανήκουν στην Υποκλάση των Ακάρεων (Κλάση Αραχνιδίων).
Βιολογικός κύκλος
Ο βιολογικός τους κύκλος χωρίζεται σε αυγό (μη παρασιτικό και ακίνητο), προνύμφη (με το μάτι φαίνονται σαν κομμάτια από σκόνη), νύμφη (μέγεθος σαν κεφάλι από καρφίτσα ή σπόρος) και ενήλικο.
Το ενήλικο ομοιάζει με μικρή αράχνη και είναι το στάδιο εκείνο που προσκολλάται στον ξενιστή και όταν τραφεί (θηλυκό) διογκώνεται και το σώμα του γεμίζει αίμα.
Ένα κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι απαντώνται σε πολλούς φαινοτύπους με διαφορετικά χρώματα, από κοκκινωπά έως σκούρα καφέ ή μαύρα/γκρι.
Επίσης μπορούν να αναρριχηθούν στα φυτά ή να περπατούν στο έδαφος και επιτίθενται στα διερχόμενα ζώα ή τον άνθρωπο χρησιμοποιώντας τα άγκιστρα που έχουν στα πόδια τους στήνοντας ουσιαστικά «ενέδρα».
Τα βρίσκουμε σε περιοχές με βλάστηση, όπως δάση, λιβάδια, περιοχές με θάμνους και πάρκα, ανάλογα με το είδος τους. Είναι πιο δραστήρια από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, αλλά απαντώνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Ξενιστές
Αρκετά από τα είδη κροτώνων έχουν βιολογικό κύκλο που περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς ξενιστές δηλ. κατά τη διάρκεια της ζωής τους μετακινούνται από το ένα είδος ζώου στο άλλο. Το γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσής τους από κάποιο παθογόνο το οποίο και θα μεταφέρουν στον επόμενο ξενιστή (ζώο ή άνθρωπο).
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν πόσο σημαντική είναι η πρόληψη παρασιτισμού από κρότωνες, καθώς και η προσεκτική απομάκρυνσή τους.
Αναλυτικότερα, η απομάκρυνση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με ειδικό τρόπο προκειμένου να μη μείνουν στο δέρμα τμήματα από το τσιμπούρι και να μην πιεστεί (ζουληχτεί) το σώμα του.
Νοσήματα και κρότωνες
Τα νοσήματα κροτωγενούς προέλευσης (tick-borne diseases) παρουσιάζουν παγκόσμια διασπορά και αυξανόμενη συχνότητα αποτελώντας σημαντική απειλή για τη δημόσια και κτηνιατρική υγεία.
Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το θανατηφόρο κρούσμα Αιμορραγικού Πυρετού Κριμαίας–Κονγκό (CCHF) στη Θεσσαλία, το οποίο προκάλεσε συναγερμό στις υγειονομικές αρχές.
Ο ιός CCHF μεταδίδεται στον άνθρωπο κυρίως μέσω δήγματος από μολυσμένους κρότωνες και κυκλοφορεί σε φυσικούς ξενιστές όπως οικόσιτα και άγρια θηλαστικά και πτηνά (ιδιαίτερης σημασίας είναι τα αποδημητικά πουλιά), που σπάνια εκδηλώνουν νόσημα.
Η αύξηση των κρουσμάτων αυτών συνδέεται με ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση δασών, οι αλλαγές στη χρήση γης και η αστικοποίηση, που μεταβάλλουν τα οικοσυστήματα και διευκολύνουν τη διασπορά των παθογόνων.
Παράλληλα, η αυξανόμενη ανθεκτικότητα κροτώνων σε βιοκτόνα (ακαρεοκτόνα) επηρεάζει την οικολογία τους.
