Του Κώστα Παππά
Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος οτι η έκρηξη του φιλελληνισμού στα χρόνια της Επανάστασης έφθασε μέχρι την Ινδία; Ότι υπήρξαν άνθρωποι Έλληνες και Ινδοί που από την μακρινή αυτή χώρα κατέβαλαν προσπάθειες για την στήριξη του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας; Αλήθεια όμως υπάρχουν και σήμερα Ινδοί που ενδιαφέρονται για τον ελληνικό πολιτισμό; Τα epikaira.gr βρήκαν στην Αθήνα έναν Ινδό φοιτητή τον Supreeth Prashanth που σπουδάζει στο 4ο έτος του Προγράμματος Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Λογοτεχνίας της Αρχαίας Ελλάδας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα με τις σπουδές του στο Πρόγραμμα BAAG, συνεργάστηκε επίσης με την Excavate in Greece ως φοιτητής-μέλος στην προσέλκυση και οργάνωση αρχαιολογικών ανασκαφών στη Νικόπολη της Πρέβεζας και στην Ακρόπολη της Σάμης στην Κεφαλονιά, φέρνοντας 30 διεθνείς φοιτητές χάρη στις προσπάθειές του. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ένας πρεσβευτής του ελληνικού πολιτισμού στον κόσμο και μας μιλάει για την εμπειρία της συνάντησής του με την Ελλάδα και τον ελληνικό τρόπο σκέψης , αναφερόμενος παράλληλα στους δύο πανάρχαιους πολιτισμούς της Ελλάδας και της Ινδίας και τη διαδρομή τους μέχρι σήμερα. Πριν όμως παρουσιάσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του, ας αναφερθούμε λίγο στο ιστορικό πλαίσιο που αναδεικνύει την συνεργασία Ελλήνων και Ινδών στον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 19ου αιώνα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επιτυχής έκβαση του Αγώνα οφειλόταν στις προσπάθειες των αγωνιστών στην υπόδουλη Ελλάδα και στη δράση των Ελλήνων της διασποράς και των Φιλελλήνων.
Εκείνη την εποχή, κινήματα υπέρ μιας ανεξάρτητης Ελλάδας εκδηλώθηκαν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ σημαντικά φιλελληνικά κέντρα βρίσκονταν επίσης στη Βόρεια Αμερική και την Ασία.
Όσο για την Ασία, ένα ισχυρό φιλοελληνικό ρεύμα αναπτύχθηκε στην Ινδία, η οποία τότε βρισκόταν υπό τον αποικιακό έλεγχο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η ανάπτυξή του δεν ήταν τυχαία, καθώς Έλληνες και Ινδοί διατηρούσαν στενές σχέσεις από την αρχαιότητα και πιο συγκεκριμένα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Επίσης, η είδηση της έναρξης της Επανάστασης κέντρισε το ενδιαφέρον των Ινδών, οι οποίοι βρήκαν ομοιότητες μεταξύ του αγώνα των υποδουλωμένων Ελλήνων στους Οθωμανούς και του δικού τους εναντίον των Βρετανών αποικιοκρατών.
Ο φιλελληνισμός στην Ινδία εκφράστηκε με τρεις βασικούς τρόπους: μέσω της δράσης Ελλήνων μεταναστών στη χώρα, μέσω της ίδρυσης και λειτουργίας της Φιλελληνικής Επιτροπής της Καλκούτας και μέσω της ιδεολογικής υποστήριξης Ινδών λογίων.
Έλληνες της Ινδίας
Οι περισσότεροι Έλληνες μετανάστες στην Ινδία εγκαταστάθηκαν στη Βεγγάλη, μια περιοχή που περιλαμβάνει τα εδάφη της Βορειοανατολικής Ινδίας και του Μπαγκλαντές. Η ελληνική κοινότητα αριθμούσε 120 οικογένειες και ήταν από τις πιο δραστήριες στην περιοχή.
Οι Έλληνες ομογενείς δεν ξέχασαν τους συμπατριώτες τους που αγωνίστηκαν για την αποτροπή του οθωμανικού ζυγού και για το λόγο αυτό στήριξαν οικονομικά και ηθικά τον Αγώνα για την ελευθερία.
Ένας από τους Έλληνες που έδρασαν στην Ινδία και συνέβαλαν με το έργο του στον εμπλουτισμό του ελληνικού και ινδικού πολιτισμού ήταν ο Ινδολόγος Δημήτριος Γαλανός, ο «Αθηναίος» (1760-1833).
Ο Γαλανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1760 και το 1786 εγκαταστάθηκε στην Καλκούτα. Εκεί εργάστηκε ως δάσκαλος για τα παιδιά των Ελλήνων εμπόρων της πόλης και μετά από επτά χρόνια μετακόμισε στο Βαρανάσι (ή Μπενάρες), όπου σπούδασε σανσκριτικά.
Ελληνικό Συμβούλιο της Καλκούτας
Στην πόλη της Καλκούτας, ιδρύθηκε το 1823 Φιλελληνικό Συμβούλιο, με πρόεδρο τον Άγγλο Άρινγκ. Εκτός από τους Έλληνες της τοπικής κοινότητας, συμμετείχαν σε αυτό αρκετοί Ευρωπαίοι (κυρίως Άγγλοι), Ινδοί, Αμερικανοί και Κινέζοι έμποροι. Το συμβούλιο αυτό ήταν αρκετά δραστήριο και στήριξε κυρίως οικονομικά την Επανάσταση μέσω εράνων.
Σημαντικές πληροφορίες για τη δράση του συμβουλίου αντλούνται από επιστολή των μελών του που γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1824 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Μεσολογγίου, «Τα Ελληνικά Χρονικά», στο τεύχος της 17ης Ιανουαρίου 1825.
Τα νέα από την επαναστατημένη Ελλάδα έφτασαν στην Ινδία μέσω πλοίων που μετέφεραν επιστολές και ενημέρωναν τους Έλληνες του εξωτερικού για τις επιτυχίες των συμπατριωτών τους στα Ψαρά, τη Σάμο και αλλού.
Μάλιστα, τον Οκτώβριο του 1824, διοργανώθηκε συνάντηση του συμβουλίου στην Καλκούτα για να γιορταστούν αυτές οι νίκες.
Επιπλέον, τα μέλη, επηρεασμένα από τα επιτεύγματα των Ελλήνων αγωνιστών, έδειξαν ενδιαφέρον να μάθουν για την αρχαία ελληνική ιστορία.
Ινδουιστές λόγιοι και Βραχμάνοι
Ένας από τους Ινδούς λόγιους που υποστήριξαν την Ελληνική Επανάσταση ήταν ο Φιλέλληνας εκπαιδευτικός και ποιητής Χένρι Λούις Βίβιαν Ντεροζίο (1809-1831), ο οποίος θεωρείται ένας από τους πρώτους εθνικούς ποιητές της Ινδίας. Ο Ντεροζίο ήταν ένας ριζοσπαστικός στοχαστής που σπούδασε ελληνική φιλοσοφία και κλασική λογοτεχνία και εργάστηκε ως καθηγητής στο Ινδουιστικό Πανεπιστήμιο της Καλκούτας. Θαύμαζε τόσο πολύ τους Έλληνες που έγραψε μια σειρά ποιημάτων αφιερωμένων στην αρχαία Ελλάδα, όπως «Θερμοπύλες», «Προς τους Έλληνες του Μαραθώνα», «Σαπφώ» κ.λπ.
Ως δάσκαλος δίδαξε στους μαθητές του ελληνική ιστορία και ομηρικά έπη. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν ένα από τα θέματα της ποίησής του, καθώς επηρεάστηκε από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και του Ρομαντισμού.
Στις 26 Ιανουαρίου 1826 έγραψε το ποίημα «Προς τους Έλληνες», στο οποίο επαίνεσε τους αγωνιστές και τους κάλεσε να επαναστατήσουν εναντίον των Οθωμανών απελευθερώνοντας τη γη των προγόνων τους. Επίσης, στο ποίημά του «Ελλάδα» παρουσίασε το δράμα των Ελλήνων αμάχων, των γυναικόπαιδων που σκοτώθηκαν από τους Οθωμανούς, την ίδια στιγμή που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις παρέμειναν απαθείς.
Μια άλλη περίπτωση λόγιου Ινδού φιλέλληνα ήταν αυτή του Khettro Mohun Mookerjea, ο οποίος ήταν ο πρώτος που έγραψε την ιστορία της Ελλάδας στη βεγγαλική γλώσσα. Το βιβλίο του «Greek Desher Itihas» εκδόθηκε το 1833 – λίγα μόλις χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας – και ουσιαστικά ήταν μια μετάφραση του βιβλίου του Oliver Goldsmith «Ιστορία της Ελλάδας». Αριθμούσε 400 σελίδες και εκδόθηκε από τον οργανισμό σχολικών βιβλίων της Καλκούτας για χρήση σε σχολεία και από μαθητές που παρακολουθούσαν ιδιαίτερα μαθήματα.
Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι η Ελληνική Επανάσταση προκάλεσε και αμφιλεγόμενα συναισθήματα σε ένα τμήμα της ινδικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, οι Ινδοί Βραχμάνοι (μέλη μιας ανώτερης θρησκευτικής κάστας), αν και συγκινημένοι από τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία, θεώρησαν την Επανάσταση ως παρέμβαση και επίθεση ευρωπαϊκών δυνάμεων εναντίον μιας ασιατικής αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ακολουθεί η συζήτηση με τον Supreeth Prashanth και οι απαντήσεις του θα μας χαροποιήσουν και θα μας θυμίσουν οτι ο ελληνικός πολιτισμός εξακολουθεί να εμπνέει ανθρώπους πολύ μακριά από την Ελλάδα και ταυτόχρονα να τους κάνει φορείς των ελληνικών ιδεών.
1) Supreeth, τι είναι αυτό που σε ελκύει πραγματικά στην Ελλάδα;
Κυρίως, οι άνθρωποι που ζουν εδώ! Οι σπουδές μου στο πρόγραμμα Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Λογοτεχνίας της Αρχαίας Ελλάδας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών μου επέτρεψαν να μάθω για την αρχαία ιστορία αυτής της χώρας στα αγγλικά. Μέσω ειδικών σεμιναρίων και προσωπικής συμμετοχής σε αρχαιολογικές ανασκαφές, όπως στη Νικόπολη Πρέβεζας, είχα την τύχη να γνωρίσω σπουδαίους ανθρώπους. Η Ελλάδα έχει μια μακρά και βαθιά ιστορία, που επηρεάζει όχι μόνο τους αρχαιολογικούς της χώρους και την περιορισμένη μας αντίληψη για το εξωτερικό, αλλά και την κουζίνα της και τις λαϊκές της ιστορίες. Αυτός ο συνδυασμός του παρελθόντος, που επηρεάζει άμεσα το παρόν και τις προσπάθειες ημών των αρχαιολόγων και των επαγγελματιών σε συναφείς κλάδους, και ο ενθουσιασμός του κοινού με έκαναν πραγματικά χαρούμενο που επέλεξα το πρώτο μου πτυχίο να είναι στην Αθήνα.
2) Ποια είναι η άποψη που έχουν οι Ινδοί για τον ελληνικό πολιτισμό; Από την παρουσία σας στην Ελλάδα μέχρι στιγμής, ποια άποψη πιστεύετε ότι έχουν οι Έλληνες για τον ινδικό πολιτισμό, αφού μιλάμε για δύο πολύ αρχαίους πολιτισμούς;
Κατά τη γνώμη μου, οι Ινδοί τουρίστες στην Ελλάδα αυξάνονται ραγδαία, από την αρχική μου εμπειρία που είχα όταν προσγειώθηκα στη χώρα τον Σεπτέμβριο του 2022, όταν η μισή πτήση από το Μπαχρέιν προς την Αθήνα ήταν άδεια μέσω Μυκόνου, όπου πολλοί έφυγαν για τις διακοπές τους, μέχρι το να δω μερικούς Ινδούς εδώ σε μια περιοδεία, μέχρι το να δω μια ομάδα περιηγητών με Ινδούς να τους καθοδηγούν/να συμμετέχουν σε αυτήν σχεδόν κάθε εβδομάδα! Ομοίως, με τους φοιτητές και τους νέους, ήρθα σε αυτή τη χώρα φοβούμενος ότι δεν θα είχα Ινδούς να μιλήσω, στη μητρική μου γλώσσα, για τις εμπειρίες μου ως φοιτητής, μέχρι το να δω πολλούς φοιτητές να υποβάλλουν αιτήσεις για προγράμματα αγγλικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στην Καλαμάτα, στο δικό μου πανεπιστήμιο, και σε ιδιωτικά ιδρύματα όπως το ACG (Deree), το Hellenic American
college, το Alba. Τα τελευταία έχουν συνεργαστεί ακόμη και με κορυφαία ινδικά πανεπιστήμια για να φέρουν εδώ ταλαντούχους φοιτητές.
Μέσω αυτής της εμπειρίας, επιλεγμένοι Ινδοί αξιοποιούν γρήγορα τις ευκαιρίες που τους παρέχονται για να ταξιδέψουν στην Ελλάδα και να την βιώσουν οι ίδιοι. Η σύγχρονη Ελλάδα είναι κυρίως γνωστή στους Ινδούς στον κύκλο μου με τη φέτα και το ελαιόλαδο, τα οποία έχω δει να πωλούνται στις αγορές του Reliance Fresh και άλλων καταστημάτων καθημερινής κατανάλωσης, παλαιότερα σε υψηλή τιμή, αλλά τώρα σιγά σιγά γίνεται όλο και πιο πανταχού παρόν. Στην Μπανγκαλόρ, έχω επίσης ακούσει ότι ένας τοπικός εστιάτορας δημιούργησε ένα μέρος που ονομάζεται Οία, το οποίο έχει αποδειχθεί δημοφιλές, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές κυκλαδίτικες συνταγές μαγειρικής και φόντο τους μπλε θόλους από το ομώνυμο χωριό. Παρόμοια έργα σκέφτονται και λειτουργούν και από ορισμένους Έλληνες που διαμένουν αυτή τη στιγμή στην Ινδία, ειδικά στο Νέο Δελχί.
Οι Ινδοί έχουν επίσης μια πολύ καλή γνώμη για την Ελλάδα λόγω της προβολής των Κυκλάδων στα τραγούδια του Bollywood την τελευταία δεκαετία, και πολλοί διεθνείς φοιτητές που γνώρισαέχουν προγραμματίσει ταξίδια στη Σαντορίνη για να αναδημιουργήσουν χορευτικές πόζες και να τις μοιραστούν με τους
φίλους και τους ακολούθους τους στο Instagram.
Είμαι ενθουσιασμένος για το επερχόμενο έργο της Aegean Airlines που θα συνδέσει απευθείας την Ινδία με την Ελλάδα, ξεκινώντας με πτήσεις από τη Βομβάη και το Νέο Δελχί προς την Αθήνα, και ελπίζω ότι θα εγκαινιαστούν και άλλες πτήσεις από άλλες μητροπολιτικές πόλεις της Ινδίας προς την Ελλάδα.
3) Ένας από τους λόγους αυτής της συνέντευξης, εκτός από το να γνωρίσω έναν νεαρό άνδρα που έχει γοητευτεί από τον ελληνικό πολιτισμό, είναι να μιλήσω για τον ινδικό φιλελληνισμό. Τι θα θέλατε να σημειώσετε ;
Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου εδώ, είχα την τύχη να επισκεφτώ το μουσείο Φιλελληνισμού στην Αθήνα, και χάρη στην εμπλοκή και την υποστήριξη της Διευθύντριας Δρ. Ελπινίκης Δελαπόρτα, μου έδωσε την ικανότητα να αναζητήσω και να κατανοήσω τον μικρό αλλά σημαντικό ρόλο των Ινδών ως Φιλελλήνων και να διαδώσω τον ζήλο του ελληνικού αγώνα για Ανεξαρτησία στους κύκλους τους στην Ινδία εκείνη την εποχή. Αυτοί οι άνθρωποι, ως επί το πλείστον ενημερωμένα μέλη που διέμεναν υπό την Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών εκείνη την εποχή, έγραψαν βιβλία για το θέμα, μετέφρασαν έργα από τα ελληνικά στα αγγλικά και άνοιξαν τα σπίτια τους για τη σταδιακή μετακίνηση μιας μικρής ελληνικής κοινότητας με έδρα την Καλκούτα της Ινδίας, από την οποία η κληρονομιά και οι απόγονοί τους επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
4)Πιστεύεις ότι υπάρχει περιθώριο για μεγαλύτερη βελτίωση στην πολιτιστική επικοινωνία μεταξύ Ελλάδας και Ινδίας; Πώς θα μπορούσαν οι δύο πολιτισμοί να συμβάλουν σήμερα στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των δύο λαών;
Η Ινδία και η Ελλάδα, δύο χώρες που απέχουν πάνω από 12 ώρες με αεροπλάνο, χιλιάδες μίλια μακριά, ήταν πάντα συνδεδεμένες από την ύστερη κλασική περίοδο μέχρι σήμερα. Η άνοδος του «Ολιστικού Τουρισμού» είναι ευεργετική και για τις δύο χώρες. Πρόσφατα συνάντησα αυτήν την ιδέα και την ιδέα να επεκτείνω την πολιτιστική επικοινωνία στο 2ο Διεθνές Συνέδριο Ινδίας-Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, όπου η ομιλήτρια Δρ. Σουλέκα Μπανερτζί, αρχαιολόγος από την Ινδία, τόνισε τα οφέλη του ολιστικού τουρισμού, όχι μόνο για τους τουρίστες που μπορούν να μάθουν την ιστορία
και τον πολιτισμό της γης που επισκέπτονται, σεβόμενη τη φυσική χλωρίδα, την πολιτιστική και αρχαιολογική της κληρονομιά και έχοντας τις πιο αξέχαστες αλληλεπιδράσεις με τους ανθρώπους. Τα τελευταία 3 χρόνια, έχω παρατηρήσει μια μικρή αύξηση στους Έλληνες που ταξιδεύουν ενεργά στην Ινδία, από 30 Έλληνες που ταξίδεψαν στην Ινδία για να συμμετάσχουν στο Mahakumbh 2025, και άλλους που ταξιδεύουν για γάμους, φωτογραφίσεις ή για να βρουν την αγάπη. Οι Ινδοί το παρατηρούν επίσης και εδώ, μαζί με ορισμένους φοιτητές που πετούν στην Ελλάδα για να σπουδάσουν στα κορυφαία πανεπιστήμιά της πλήρους φοίτησης ή μέσω προγραμμάτων ανταλλαγών και να περάσουν 3 μήνες. Οι Ινδοί είναι επίσης ενθουσιασμένοι που επενδύουν στις τοπικές επιχειρήσεις και ανοίγουν τα δικά τους καταστήματα εδώ, πουλώντας ινδικό φαγητό και εμπειρίες, κάτι που αποτελεί καλή συνεργασία, παράλληλα με την περαιτέρω διεύρυνση των δεσμών μέσω του αθλητισμού, καθώς ο παίκτης του Indian Franchise Football League, Δημήτριος Διαματάκος, έπαιξε για την Kerala FC και την East Bengal. Αυτός, ο οποίος είχε παίξει για τις ελληνικές ομάδες Νέων και είχε μια σύντομη καριέρα ως επιθετικός στην ΠΑΕ Ολυμπιακός, τώρα παίζει στην Πρώτη Κατηγορία Κύπρου για τον ΑΠΟΕΛ. Τα Ινδικά ταλέντα μπορούν επίσης να θεωρήσουν την Ελλάδα ως μια πλεονεκτική θέση για να ξεκινήσουν την προπόνησή τους και να μετακομίσουν στην Εθνική ομάδα της Ινδίας ή να παίξουν ως ελεύθεροι παίκτες για ξένες ομάδες και πρωταθλήματα.
Επομένως, βλέπω εύκολα ότι η γιόγκα, ο τουρισμός, ο αθλητισμός, οι γάμοι και οι γαστρονομικές εκδηλώσεις, οι φωτογραφίσεις θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις τυπικές συζητήσεις μας για τον αρχαιολογικό τουρισμό, ώστε να διευρυνθεί η πολιτιστική διασύνδεση μεταξύ των χωρών μας.
