Τα επίπεδα των λεπτών σωματιδίων (PM2.5) στον Αμαζόνιο είναι έξι φορές υψηλότερα από τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο ετησίως ή 15 μικρογραμμάρια/m³ σε 24 ώρες), με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι του Πόρτο Βέλιο και της Λαμπρέα, δύο βραζιλιάνικων πόλεων που βρίσκονται στην καρδιά του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, να πάσχουν από αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.
Το πιο εκπληκτικό είναι ότι τα επίπεδα λεπτών σωματιδίων που καταγράφηκαν στο Πόρτο Βέλιο, μια μικρή πόλη με μόλις 500.000 κατοίκους, είναι υψηλότερα από ό,τι σε μεγαλουπόλεις όπως το Πεκίνο, το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη.
Για να γίνουν αυτές οι συγκρίσεις, η ΜΚΟ Greenpeace συνεργάστηκε με ερευνητές που έλαβαν μετρήσεις σε διάφορα σημεία στις πολιτείες Ροντόνια και Αμαζόνας, οι οποίες πλήττονται περισσότερο από τις δασικές πυρκαγιές.
Ο ετήσιος μέσος όρος των λεπτών σωματιδίων στο Πόρτο Βέλιο, με πληθυσμό λίγο κάτω από 500.000 κατοίκους, είναι υψηλότερος από ό,τι στο Πεκίνο ή στο Λονδίνο.
Αυτά τα λεπτά σωματίδια προέρχονται από δασικές πυρκαγιές που ανάβουν σκόπιμα, όπως εξηγεί η Λις Κούνια, υπεύθυνη εκστρατείας της Greenpeace: Οι φωτιές ανάβουν σε βοσκοτόπια με σκοπό την ανανέωση της βλάστησης για τα ζώα, αλλά και συχνά στις παρυφές των δασών. Αυτό δείχνει ότι χρησιμοποιούνται για την επέκταση των βοσκοτόπων μέσα στο δάσος”.
Η κύρια ευθύνη ανήκει στη βιομηχανία κρέατος;
Η Greenpeace αξιοποίησε επίσης δορυφορικά δεδομένα στη μελέτη της. Η ΜΚΟ ανέλυσε την εξέλιξη των περιοχών που περιβάλλουν τις εκτάσεις της εταιρείας JBS, ενός παγκόσμιου κολοσσού κρέατος (η JBS αντιπροσωπεύει περίπου το 55% των βραζιλιάνικων εξαγωγών κρέατος προς την Ευρωπαϊκή Ένωση).
“Σε ακτίνα 360 χιλιομέτρων από τις εγκαταστάσεις της JBS, της μεγαλύτερης εταιρείας κρέατος στον κόσμο, υπάρχει μια έκταση 30 εκατομμυρίων εκταρίων που έχει καεί, περίπου όσο το μέγεθος της Ιταλίας!”, αναφέρει η Κούνια.
Πρόκειται για μια περιοχή που κάηκε σε μόλις πέντε χρόνια, μεταξύ 2019 και 2024.
Γενικότερα, η παρούσα έκθεση δείχνει ότι οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο εντοπίζονται κυρίως σε γεωργικές περιοχές.
Ευθύνεται η JBS ή, πιο ευρύτερα, η βιομηχανία κρέατος; Η δυσκολία έγκειται στην ιχνηλάτηση της εφοδιαστικής αλυσίδας. “Στην περιοχή του Αμαζονίου δραστηριοποιούνται πολλές εταιρείες της βιομηχανίας κρέατος και οι αλυσίδες εφοδιασμού συχνά αλληλεπικαλύπτονται”, εξηγεί η Λις Κούνια.
“Δεν είναι ότι οι πυρκαγιές ξεκινούν απευθείας από την JBS ή άλλες μεγάλες εταιρείες, αλλά κυρίως από κτηνοτρόφους που στη συνέχεια πωλούν τα ζώα τους σε ενδιάμεσους προμηθευτές, οι οποίοι τελικά συναλλάσσονται με την JBS.
Έτσι, πολλές από αυτές τις πυρκαγιές σχετίζονται ουσιαστικά με την ίδια την εφοδιαστική αλυσίδα, την οποία οι μεταποιητές κρέατος δεν ελέγχουν επαρκώς.
Διαθέτουν πλήρη έλεγχο στους άμεσους προμηθευτές τους, αλλά όχι στους έμμεσους”.
Οι δασικές φωτιές απαγορεύονται στον Αμαζόνιο, αλλά αυτό που λείπει είναι η εφαρμογή αυτού του νομικού πλαισίου.
Από το 1985, κάθε χρόνο χάνονται κατά μέσο όρο 7,2 εκατομμύρια εκτάρια δασικής γης στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας — μια έκταση αντίστοιχη με το μέγεθος της Ιρλανδίας.
Η καταστροφή αυτή έχει άμεσες και σοβαρές συνέπειες για τους ανθρώπους που ζουν γύρω από τον Αμαζόνιο.
Μια μελέτη (Ribeiro et al., 2024) έχει ήδη καταδείξει τη σχέση μεταξύ της αύξησης των πυρκαγιών (μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου) και της αύξησης των νοσηλειών στην περιοχή του Αμαζονίου κατά την ίδια περίοδο.
Τα νεογέννητα και τα παιδιά έως 14 ετών, καθώς και τα άτομα άνω των 60 ετών, είναι τα κύρια θύματα του καπνού από τις δασικές πυρκαγιές.
Πρόσκληση για δράση στην COP30
Η Greenpeace ζητά διεθνή διπλωματική και πολιτική απάντηση κατά τη διάρκεια της COP30 στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας: “Οι παγκόσμιοι ηγέτες θα πρέπει να παρουσιάσουν ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του στόχου της UNFCCC για το 2030 για τη διακοπή και την αναστροφή της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών. Είναι καιρός να περάσουμε από τις δεσμεύσεις στη δράση”.
