Από την 01.10.2025 οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) βρίσκονται σε ομοσπονδιακό shutdown, μετά την αποτυχία ψήφισης χρηματοδότησης για το νέο οικονομικό έτος.
Περίπου 750.000 ομοσπονδιακοί υπάλληλοι στις ΗΠΑ εδώ και 4 ημέρες που διαρκεί το shutdown έχουν τεθεί σε αναστολή εργασίας ή εργάζονται χωρίς μισθό, ενώ αναλυτές καθώς και εκτιμήσεις κρατικών φορέων συγκλίνουν στο ότι το κόστος αυξάνεται γεωμετρικά όσο το κλείσιμο παρατείνεται.
Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι παρότι ένα μέρος της δραστηριότητας ανακτάται με την επαναλειτουργία (π.χ. αναδρομικά μισθών), ένα τμήμα μένει μόνιμα χαμένο και αυτό τείνει να αυξάνει όσο παρατείνεται το κλείσιμο. Στο shutdown του 2018-2019, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου των ΗΠΑ κατέγραψε οριστική απώλεια εθνικού προϊόντος περίπου 3 δισ. δολαρίων παρότι το κράτος ξανάνοιξε και πληρώθηκαν αναδρομικά. Τώρα, οι βραχυπρόθεσμες εκτιμήσεις τοποθετούν τη ζημιά γύρω στο 0,1-0,2 της ποσοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ ανά εβδομάδα (περίπου 7 δισ. δολάρια ο μέσος όρος), αλλά αυτές οι μέσες τιμές τείνουν να χειροτερεύουν όσο ξεχειλώνει η διάρκεια, ακριβώς επειδή συσσωρεύονται επιπτώσεις και μειώνεται το κομμάτι που μπορεί να αναπληρωθεί.
Πώς πλήττεται η πραγματική οικονομία
Η πρώτη γραμμή επιπτώσεων είναι η καθυστέρηση στις ομοσπονδιακές δαπάνες καθώς συμβάσεις, επιχορηγήσεις και πληρωμές «παγώνουν» ή μετατίθενται. Ένα μέρος της ζημίας ανακτάται όταν το κράτος ανοίξει, όμως ιστορικά καταγράφονται και μόνιμες απώλειες.
Το εργασιακό αποτύπωμα είναι άμεσο με εκατοντάδες χιλιάδες υπάλληλους να τίθενται σε αναστολή ή να υπηρετούν χωρίς μισθό, ενώ αν το shutdown τραβήξει, αυξάνει ο κίνδυνος δευτερογενών επιπτώσεων στην απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα σε εργολάβους και προμηθευτές. Σε ορίζοντα ενός μήνα, ο Λευκός Οίκος εκτιμά πτώση κατανάλωσης δεκάδων δισ. δολαρίων, με επιβράδυνση της ζήτησης σε ενοίκια, δάνεια και βασικά έξοδα νοικοκυριών.
Πώς αντιδρούν οι αγορές και οι οίκοι;
Οι αγορές μέχρι στιγμής εμφανίζουν σχετική ηρεμία, με τους βασικούς δείκτες να κρατούν υψηλά επίπεδα, όμως αυτό δεν αναιρεί τους κινδύνους από ένα παρατεταμένο κλείσιμο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους επενδυτές και τη νομισματική πολιτική είναι η καθυστέρηση δημοσίευσης κρίσιμων μακροοικονομικών στοιχείων (απασχόληση, πληθωρισμός, λιανικές πωλήσεις) κάτι το οποίο δυσχεραίνει την επόμενη απόφαση της Fed, αναγκάζοντάς την να στηριχθεί περισσότερο σε ιδιωτικές πηγές. Το έλλειμμα αξιοπιστίας, ωστόσο, μπορεί να αυξήσει τη μεταβλητότητα και να επηρεάσει τις αγορές αν η αβεβαιότητα παραταθεί.
Το πιστωτικό προφίλ των ΗΠΑ μπαίνει επίσης στην εξίσωση. Στις 16.05.2025 η Moody’s υποβάθμισε την αμερικανική αξιολόγηση σε Aa1, μετά τις υποβαθμίσεις της S&P το 2011 και της Fitch το 2023. Έκτοτε, κάθε νέο επεισόδιο θεσμικής δυσλειτουργίας ενισχύει το επενδυτικό ρίσκο. Ο ευρωπαϊκός οίκος Scope προειδοποιεί ότι το shutdown συνιστά επιπλέον αρνητικό παράγοντα για το πιστωτικό προφίλ, ειδικά αν διαρκέσει. Ένα παρατεταμένο κλείσιμο θα μπορούσε να αυξήσει το κόστος δανεισμού του Δημοσίου και να τροφοδοτήσει νέο γύρο συζήτησης για τη βιωσιμότητα των ελλειμμάτων.
Πώς λειτουργεί ο κρατικός μηχανισμός;
Σε ό,τι αφορά επιμέρους λειτουργίες του ομοσπονδιακού κράτους, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλειας Μεταφορών και η Ομοσπονδιακή Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας συνεχίζουν με προσωπικό ασφαλείας, άρα οι πτήσεις δεν σταματούν, ωστόσο η εργασία χωρίς μισθό και τα περιορισμένα ωράρια ενδέχεται να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις αν αυξηθούν οι απουσίες.
Στο κοινωνικό κράτος, βασικές παροχές όπως οι πληρωμές Κοινωνικής Ασφάλισης συνεχίζονται, όμως καθυστερούν αιτήσεις και επιμέρους υπηρεσίες. Επιπτώσεις αναμένονται και στις τοπικές οικονομίες γύρω από εθνικά πάρκα και μουσεία, τα οποία περιορίζουν τις λειτουργίες τους.
Ας σημειωθεί πως η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει «παγώσει» συγκεκριμένες ροές χρηματοδότησης προς πολιτείες και έργα, κίνηση που επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς υποδομών και ενέργειας σε μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές. Αν το shutdown παραταθεί, θα αυξηθεί η πίεση στις πολιτειακές αρχές να αναλάβουν προσωρινά κόστη ή να καθυστερήσουν έργα, με δευτερογενείς επιπτώσεις σε μεταφορές και επενδύσεις.
Ποια είναι τα σενάρια για την συνέχεια
Στην «γρήγορη» λύση της διάρκειας μίας εβδομάδας, το άμεσο χτύπημα στην ανάπτυξη εκτιμάται πως θα παραμείνει διαχειρίσιμο και μέρος του θα ανακτηθεί μετά το άνοιγμα. Όπως εκτιμά το Reuters, σε πάνω από δύο-τρεις εβδομάδες, η σωρευτική απώλεια στο ΑΕΠ μπορεί να φτάσει 0,3–0,6 ποσοστιαίες μονάδες, με ευρύτερο πλήγμα στην εμπιστοσύνη νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Σε ακραίο σενάριο τριμήνου, η επίπτωση θα είναι ισχυρή, με εκτιμήσεις έως 2–2,4 ποσοστιαίες μονάδες στο συγκεκριμένο τρίμηνο, ιδίως αν συμπέσει με καθυστέρηση βασικών στατιστικών και πιο αμυντική στάση της Fed.
Σε κάθε περίπτωση, το οικονομικό αποτύπωμα θα κριθεί από τη διάρκεια. Ιστορικά, τα shutdowns έχουν περιορισμένες μόνιμες απώλειες, όμως ο συνδυασμός με ήδη αυξημένο δημόσιο χρέος, υποβαθμισμένη πιστοληπτική ικανότητα και πολιτική αβεβαιότητα καθιστά τη φετινή συγκυρία πιο ευαίσθητη για την ανάπτυξη και τις αγορές.
