Η Ευρώπη χάνει χώρους πρασίνου που κάποτε φιλοξενούσαν άγρια ζώα, αποθήκευαν άνθρακα και παρείχαν τροφή με ρυθμό 600 γηπέδων ποδοσφαίρου την ημέρα, όπως αποκάλυψε έρευνα του Guardian και των συνεργατών του.
Η ανάλυση δορυφορικών εικόνων σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο και την ηπειρωτική Ευρώπη για μια περίοδο πέντε ετών δείχνει την ταχύτητα και την κλίμακα με την οποία οι πράσινοι χώροι γίνονται γκρίζοι και καταλαμβάνονται από άσφαλτο, τούβλα και τσιμέντο για δρόμους, πολυτελή γήπεδα γκολφ και οικιστικές αναπτύξεις.
Η απώλεια του τροπικού δάσους του Αμαζονίου μετράται εδώ και χρόνια με τη χρήση δορυφορικών εικόνων και επιτόπιας παρακολούθησης, αλλά μέχρι τώρα η κλίμακα της απώλειας πράσινων εκτάσεων στην Ευρώπη δεν είχε καταγραφεί με τον ίδιο τρόπο.
Στην πρώτη έρευνα του είδους της σε ολόκληρη την Ευρώπη, το πρόγραμμα Green to Grey, σε συνεργασία με επιστήμονες από το Νορβηγικό Ινστιτούτο Έρευνας της Φύσης (Nina) για τη μέτρηση της απώλειας της φύσης, αποκαλύπτει την κλίμακα της φύσης και των γεωργικών εκτάσεων που κατακλύζονται από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Το διασυνοριακό πρόγραμμα του Guardian, Arena for Journalism in Europe (Arena), της Nina, του νορβηγικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα NRK και άλλων ειδησεογραφικών μέσων σε 11 χώρες διαπίστωσε ότι η Ευρώπη χάνει περίπου 1.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα (580 τετραγωνικά μίλια) ετησίως λόγω των κατασκευών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 9.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης –μια έκταση ίση με το μέγεθος της Κύπρου– μετατράπηκαν από πράσινα σε γκρίζα μεταξύ 2018 και 2023. Αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα την εβδομάδα ή 600 γήπεδα ποδοσφαίρου την ημέρα.
Η φύση ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών, με περίπου 900 τετραγωνικά χιλιόμετρα ετησίως, αλλά η έρευνα δείχνει ότι χτίζουμε επίσης σε γεωργικές εκτάσεις με ρυθμό περίπου 600 τετραγωνικών χιλιομέτρων ετησίως, με σοβαρές συνέπειες για την επισιτιστική ασφάλεια και την υγεία της ηπείρου.
Ο Steve Carver, καθηγητής άγριας φύσης στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, δήλωσε: «Η απώλεια γης λόγω της ανάπτυξης είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της απώλειας άγριας φύσης και της μείωσης της βιοποικιλότητας.
Αλλά χάνουμε επίσης καλλιεργήσιμη γη και παραγωγική γη, καθώς οι πόλεις μας επεκτείνονται στην πράσινη ζώνη και στις γεωργικές εκτάσεις».
Οι πιο συνηθισμένες αναπτύξεις, που αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο όλων των περιπτώσεων, αφορούσαν την κατασκευή κατοικιών και δρόμων.
Ωστόσο, η φύση και οι αγροτικές εκτάσεις καταστρέφονται επίσης για να εξυπηρετήσουν τις επιθυμίες των πλουσίων, τον τουρισμό, τον καταναλωτισμό και τη βιομηχανία.
Πορτογαλία
Ο Arena αποκάλυψε ότι στην Πορτογαλία, σχεδόν 300 εκτάρια (740 στρέμματα) από τις προστατευόμενες αμμοθίνες στην παραλία Galé κοντά στο Melides, μία ώρα νότια της Λισαβόνας, έχουν χαθεί για να δημιουργηθεί ένα νέο γήπεδο γκολφ στο CostaTerra Golf and Ocean Club, όπου τα ακίνητα θα πωλούνται για περίπου 5,6 εκατομμύρια λίρες.
Το θέρετρο, το οποίο βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή, είναι η δεύτερη κατοικία της πριγκίπισσας Eugenie και του συζύγου της, Jack Brooksbank, ο οποίος εργάζεται για την ανάπτυξη του έργου. Κατασκευάζεται σε γη Natura 2000, η οποία υποτίθεται ότι προστατεύεται από τους κανονισμούς της ΕΕ.
Το θέρετρο υπόσχεται «την απλή πολυτέλεια της ευρωπαϊκής ζωής» στην «τελευταία ανέγγιχτη ακτή του Ατλαντικού στη νότια Ευρώπη».
Το γήπεδο γκολφ έκτασης 75 εκταρίων εκτιμάται ότι καταναλώνει έως και 800.000 λίτρα νερού την ημέρα για τη συντήρηση των γηπέδων.
Εξαιρέσεις από την ανάπτυξη σε εκτάσεις Natura 2000 μπορούν να χορηγηθούν εάν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον.
Οι πορτογαλικές αρχές ενέκριναν το θέρετρο, το οποίο ανήκει στην αμερικανική εταιρεία ακινήτων Discovery Land Company, με το αιτιολογικό του οικονομικού οφέλους.
Ο Ιωάννης Αγαπάκης, δικηγόρος της ClientEarth, μιας ΜΚΟ που ασχολείται με το περιβαλλοντικό δίκαιο, δήλωσε ότι ένα γήπεδο γκολφ δεν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις.
«Προφανώς δεν αποτελεί υπέρτερο δημόσιο συμφέρον», είπε.
«Το απλό γεγονός ότι ένα έργο προσφέρει οικονομικά οφέλη ή κάποιο είδος οικονομικής ανάπτυξης δεν το καθιστά υπέρτερο δημόσιο συμφέρον».
Η Discovery Land Company δήλωσε σε ανακοίνωσή της: «Αναπτύσσουμε το CostaTerra με στόχο να αποτελέσει πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης και βιωσιμότητας στην περιοχή. Κάθε πτυχή του ακινήτου –από το σχεδιασμό του γηπέδου γκολφ, έως τις πρακτικές διαχείρισης των όμβριων υδάτων και των αποβλήτων, έως την ανάπτυξη και τη διατήρηση του οικοσυστήματος και των διαδρόμων της άγριας ζωής– σχεδιάστηκε ώστε να πληροί ή να υπερβαίνει τα πρότυπα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου Natura 2000».
«Θα συνεχίσουμε να καινοτομούμε και να βρίσκουμε λύσεις για να κάνουμε το CostaTerra το πιο υπεύθυνο ακίνητο του είδους του», προσθέτει.
Ο Brooksbank προσεγγίστηκε από τον Guardian, αλλά δεν έκανε κανένα σχόλιο.
Τουρκία
Στην Τουρκία, ο υγρότοπος Çaltılıdere στην επαρχία της Σμύρνης, στην ακτή του Αιγαίου, έχει θαφτεί κάτω από περισσότερα από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο τσιμεντένιων θεμελίων για μια μαρίνα επισκευής και κατασκευής πολυτελών γιοτ, όπως δείχνει η έρευνα.
Επισήμως χαρακτηρισμένο ως υγρότοπος από την Τουρκία, το Çaltılıdere ήταν το σπίτι φλαμίνγκο, πελεκάνων, κορμοράνων, τσιπούρας και λαβρακιού.
Χρησίμευε επίσης ως ζωτικής σημασίας αποθήκη άνθρακα και φυσική προστασία από τις πλημμύρες.
Ωστόσο, οι τοπικές αρχές αναίρεσαν το καθεστώς προστασίας του το 2017, μετά από μια τεταμένη και αμφιλεγόμενη συνεδρίαση της τοπικής επιτροπής.
Δορυφορικές εικόνες δείχνουν πώς ο ζωτικής σημασίας σταθμός για τα μεταναστευτικά πουλιά έχει καταστραφεί από τα θεμέλια από σκυρόδεμα.
Η Yatek, η βιομηχανική συνεταιριστική εταιρεία που αναπτύσσει το έργο της μαρίνας, ισχυρίζεται ότι θα φέρει τεράστια οικονομική ανάπτυξη και χιλιάδες θέσεις εργασίας στην περιοχή.
«Οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Τουρκίας και του κόσμου θα φέρουν τα μεγάλα γιοτ τους εδώ για να τα επισκευάσουν ή να τα κατασκευάσουν», δήλωσε ο πρώην διευθυντής της Yatek σε συνέντευξη το 2021.
H εταιρεία δήλωσε σε ανακοίνωσή της ότι το έργο της είναι «μια πλήρως συμμορφούμενη πρωτοβουλία που ακολουθεί αυστηρά όλες τις νομικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων», ενός εγγράφου που περιγράφει λεπτομερώς τις επιπτώσεις ενός έργου για τη χορήγηση άδειας σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ.
«Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και άλλες οικολογικές πτυχές του έργου έχουν αξιολογηθεί διεξοδικά από τις αρμόδιες αρχές της χώρας μας, οι οποίες έχουν εκδώσει θετική απόφαση. Συνεπώς, ολόκληρη η διαδικασία του έργου συνεχίζεται νόμιμα και σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία», αναφέρει η δήλωση.
Η Τουρκία, η μεγαλύτερη χώρα στην ανάλυση, κατέλαβε την υψηλότερη θέση στην ποσότητα πράσινης γης που χάθηκε μεταξύ 2018 και 2023.
Κατασκεύασε 1.860 τετραγωνικά χιλιόμετρα καλλιεργήσιμης γης, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα πέμπτο της συνολικής απώλειας στην Ευρώπη.
Ελλάδα
Αλλά οι εξελίξεις τρέχουν σε όλη την Ευρώπη. Στο Βέρμιο στη βόρεια Ελλάδα, που ορίζεται ως μια περιοχή άγριας φύσης χωρίς δρόμους στην ελληνική νομοθεσία, ένα μεγάλο αιολικό πάρκο αναπτύσσεται στις περιοχές της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας.
Σύμφωνα με την Aer Soléir, με έδρα το Δουβλίνο, την ιδιοκτήτρια εταιρεία των αιολικών πάρκων του Βερμίου, τα σχέδια είναι πλήρως ευθυγραμμισμένα με τα ισχύοντα ελληνικά και ευρωπαϊκά κανονιστικά πλαίσια.
Ανέφερε ότι η ανάπτυξη είχε «εξασφαλίσει, κατά τη διάρκεια μιας μακράς απαιτητικής διαδικασίας σχεδιασμού και αδειοδότησης, όλες τις απαιτούμενες άδειες και εγκρίσεις» και πρόσθεσε: «Το έργο εξετάστηκε δύο φορές από το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι σχετικές αγωγές ακύρωσης απορρίφθηκαν και το δικαστήριο επιβεβαίωσε την πλήρη συμμόρφωση του έργου με το περιβαλλοντικό και κανονιστικό πλαίσιο».
Η εταιρεία ανέφερε επίσης ότι μια σειρά από εργασίες αναδάσωσης πραγματοποιούνταν παράλληλα με την κατασκευή.
Γερμανία
Στη Γερμανία, μισό εκατομμύριο δέντρα υλοτομήθηκαν κοντά στο Βερολίνο για την ανάπτυξη ενός εργοστασίου της Tesla, αφού η κυβέρνηση ενέκρινε ένα σχέδιο επέκτασης του εργοστασίου για διπλασιασμό της παραγωγής σε 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα ετησίως.
Η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στην έρευνα «Από το Πράσινο στο Γκρι» διαφέρει από την επίσημη μέθοδο που χρησιμοποιεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EEA), η οποία εξαιρεί περιοχές μικρότερες από 50.000 τετραγωνικά μέτρα, που ισοδυναμούν με περίπου πέντε γήπεδα ποδοσφαίρου.
Η έρευνα εντόπισε μικρές, αποσπασματικές απώλειες στη φύση, καθώς και κατασκευές σε αστικούς χώρους πρασίνου, με αποτέλεσμα εκτιμήσεις 1,5 φορές μεγαλύτερες από τους υπολογισμούς του EEA, δείχνοντας τον συνολικό αντίκτυπο των σωρευτικών απωλειών μικρής κλίμακας.
Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε 30 χώρες, καλύπτοντας το 96% της έκτασης των 39 χωρών του ΕΕΑ. Κάθε χώρα που εξετάστηκε χάνει φυσικές και γεωργικές περιοχές, αλλά ορισμένες τα πηγαίνουν χειρότερα από άλλες.
Οι πέντε χώρες με τις υψηλότερες πράσινες απώλειες ήταν η Τουρκία, με περισσότερα από 1.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα πράσινου και καλλιεργήσιμης γης να χάνονται μεταξύ 2018 και 2023, η Πολωνία (πάνω από 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα), η Γαλλία (950 τετραγωνικά χιλιόμετρα), η Γερμανία (720 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και το Ηνωμένο Βασίλειο (604 τετραγωνικά χιλιόμετρα).
