Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Το βιβλίο «Η Τρομοκρατία εν Κύπρω .Το Ημερολόγιον του Γρίβα», που είχε τυπωθεί στη Λευκωσία το 1957 « εν τω Κυβερνητικώ Τυπογραφείω Κύπρου» και βασίσθηκε στην αγγλική έκδοση του 1956, επανεκδόθηκε το 2020, με εισαγωγή – επιμέλεια του Πέτρου Παπαπολυβίου. (Η Τρομοκρατία εν Κύπρω. Το Ημερολόγιον του Γρίβα, εισαγωγή–επιμέλεια: Πέτρος Παπαπολυβίου , μερική χορηγία : Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α, Λευκωσία–Αθήνα, 2020, σελ.4-5, 57 και 45 . Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020. Jan Asmussen (ed) , “ Terrorism in Cyprus-The Grivas Diaries”, in Journal of Cyprus Studies, 13/32, 2007, σελ. 1-102)
Ο Ηλίας Επιφανίου αποφάσισε την πραγματοποίηση του ανωτέρω εγχειρήματος, την πρώτη « αυθεντική επανέκδοσή» του, « έξι δεκαετίες μετά, ως υποχρέωση και καθήκον απέναντι στην Ιστορία του πολύπαθου νησιού μας και στους μελετητές της». (Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.9)
Έχει οκτώ σελίδες χωρίς αρίθμηση, με φωτογραφίες και άλλες εβδομήντα αριθμημένες. Παρατίθενται ακόμη το εξώφυλλο της αγγλικής έκδοσης “Terrorism in Cyprus” και δύο χάρτες μη περιλαμβανόμενοι στην ελληνική έκδοση του 1957, με πιο ενδιαφέροντα τον πρώτο “ Cyprus , Turkey and Greece”: « Η επίσημη κυβερνητική έκδοση υποδεικνύει αυτό που αργότερα υιοθέτησαν και πολλοί στην Αθήνα ως “ρεαλιστική πραγματικότητα ”, σε υποσυνείδητη αποδοχή και αναπαραγωγή της αποικιακής προπαγάνδας : “ Η Κύπρος είναι μακράν”»…( Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.46)
Η « αξιοποίηση» του ανευρεθέντος « Ημερολογίου» εκ μέρους των Βρετανών
Ο Πέτρος Παπαπολυβίου καταγράφει στην εισαγωγή του ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.17-48) τις πληροφορίες για την ανεύρεση την 20ή Αυγούστου 1956 εκ μέρους των αποικιοκρατών μέρους του «Ημερολογίου Γρίβα» και άλλων εγγράφων της ΕΟΚΑ « εντός αγρού πλησίον του χωρίου Λύση» και τοποθετημένων «σε υάλινα δοχεία», ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.19 και 91 . Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020) στο δε Τρόοδος «μέσα σε γυάλινα μπουκάλια» και σε άλλα μέρη,( Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.22 . Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020) λόγω προδοσίας ή κατά τη διάρκεια ερευνών. (Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.20. Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020) Ο υπουργός Αποικιών Άλαν Λέννοξ –Μπόιντ και η βρετανική κυβέρνηση θριαμβολόγησαν και έσπευσαν να ανακοινώσουν στις 26 Αυγούστου 1956 την ανωτέρω « επιτυχία» τους, και να αποκαλύψουν τον καθοριστικό ρόλο του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, που ήδη είχε εξοριστεί στις Σεϋχέλλες, στη σύσταση , τον σχεδιασμό, την ανάληψη δράσης, στον εξοπλισμό και τη χρηματοδότηση της ΕΟΚΑ. Ανέδειξαν ακόμη και τις ευθύνες της ελληνικής κυβερνήσεως και ιδιωτών στην Ελλάδα σχετικά με την «εισαγωγή της τρομοκρατίας στην Κύπρο».( Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.23. Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020 )
Τα έγγραφα τα οποία ανακαλύφθηκαν ήταν, κατά τις Αρχές, εκτάσεως 250.000 λέξεων (ή « οκτώ μυθιστορημάτων» ), οπότε προκλήθηκαν « ειρωνικά σχόλια στη βρετανική Βουλή και στον Τύπο για τον τρόπο διοίκησης της ΕΟΚΑ από τον αρχηγό της και τη συγγραφική του υπερδραστηριότητα». ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.25)
Ωστόσο ο προβαλλόμενος πιο πάνω υπερβολικός αριθμός λέξεων εντασσόταν στο πλαίσιο του ψυχολογικού πολέμου εκ μέρους των Βρετανών και βασιζόταν στην προσδοκία « εξουθένωσης του αντιπάλου». (Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.41)
Οι Άγγλοι δεν δίστασαν να διανείμουν και στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών( O.H.E.) την έκδοση “ Terrorism in Cyprus:The captured documents”. ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.30 )
Η στάση του Γρίβα, της ελληνικής κυβέρνησης, του κυπριακού και αθηναϊκού Τύπου
O ίδιος ο Γρίβας χαρακτήρισε τα δημοσιευθέντα έγγραφα χαλκευμένα , ως αποτέλεσμα «σατανικής συνωμοσίας» των Intelligence Service, Harding και Lennox –Boyd που αποσκοπούσαν στην αποδυνάμωση του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, του Άνθιμου, μητροπολίτη Κιτίου, που τον αναπλήρωνε στην ηγεσία της Εκκλησίας της Κύπρου και της ελληνικής κυβερνήσεως. (Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.26 )
Ο αστικός κυπριακός Τύπος υπήρξε περισσότερο νομοταγής, « υπό τον φόβο της καραδοκούσας αυστηρής λογοκρισίας», ενώ οι εφημερίδες της Αριστεράς– εξαιτίας « της μακράς εμπειρίας διώξεων εις βάρος τους»– δεν φοβούνταν να εκφράσουν με τόλμη την άποψή τους. Έτσι δεν ήταν τυχαία η έκδοση του « Ημερολογίου» τη στιγμή που ο λόρδος Radcliff « ανέμενε εισηγήσεις ( και συνομιλητές ) για τις προτάσεις που προετοίμαζε».( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.27-28. Νίκος Χριστοδουλίδης, Τα σχέδια λύσης (1948-1978) , Αθήνα: Καστανιώτης , 2009, σελ. 78-109. «Οι συνταγματικές προτάσεις Ράντκλιφ, 1956» ) .Τάσσος Παπαδόπουλος, επιμέλεια : Πέτρος Παπαπολυβίου, Τα “σχέδια” για το Κυπριακό ως το 1984. “Υπήρξαν ” και “χάθηκαν ” για λύση; Αθήνα –Λευκωσία: Πατάκης– Κέντρο Μελετών «Τάσσος Παπαδόπουλος, 2016,σ ελ. 101-166: για το σχέδιο Ράντκλιφ)
Ο αθηναϊκός Τύπος αποδοκίμασε τις αγγλικές αποκαλύψεις. Χαρακτηριστικοί είναι οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι: « Άτιμος αγγλοτουρκική επίθεσις κατά της Ελλάδος . Ο Μπόυντ κατηγορεί τον Μακάριον ως εμπνευστήν της Ε.Ο. Κ.Α.». (Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.33. Ελευθερία , 28 Αυγούστου 1956 ). « Ο Λέννοξ Μπόυντ κατασκευάζει έγγραφα εις το Υπουργείον Δουλεμπορίου»). ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.34 .Τα Νέα , 28 Αυγούστου 1956)
Η διαχρονική αγγλική πολιτική της παραποιήσεως στοιχείων
Οι Άγγλοι δεν διστάζουν να παραποιούν στοιχεία μέχρι σήμερα, διαιωνίζοντας την παραπλανητική θέση « ότι τα θύματα της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν περισσότεροι Έλληνες Κύπριοι αντί Βρετανοί» και ότι 104 Άγγλοι στρατιωτικοί φονεύθηκαν κατά το διάστημα 1955-1959. Ωστόσο αυτός ο ισχυρισμός διαψεύστηκε κατά τα αποκαλυπτήρια του «Μνημείου των Bρετανών πεσόντων», τον Νοέμβριο του 2009, στην κατεχόμενη Κερύνεια , με την καταγραφή 371 στρατιωτικών. Συγγραφείς όπως οι Άγγελος Σ. Βλάχος και Χάιντς Α. Ρίχτερ αναπαρήγαγαν αυτήν τη βρετανική προπαγάνδα. («Η τρομοκρατία εν Κύπρω …», ό. π., σελ.43. Χάιντς Α. Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου(1950-1959), μετάφραση: Χαράλαμπος Παπαχρήστου , τόμ. Β΄, Αθήνα, 2011, σελ.977-979. Άγγελος Σ. Βλάχος , Μια φορά κι ένα καιρό ένας διπλωμάτης…(50 κυβερνήσεις) ,δ΄ τόμ., Αθήνα ,1986, σελ.288. Πέτρος Παπαπολυβίου, Ψηφίδες Ιστορίας . Σημειώματα για την Ιστορία της Κύπρου στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» , 2006-2016, Λευκωσία: Ρίζες, 2017, σελ.169-171)
Το περιεχόμενο και ο τρόπος καταγραφών του « Ημερολογίου»
Στο δεύτερο μέρος της Εισαγωγής ( Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.34-46)
παρατίθενται σχόλια για το περιεχόμενο του «Ημερολογίου», που έχει ως πρώτη ημερολογιακή καταγραφή την αναχώρηση του Γεωργίου Γρίβα, στις 26 Οκτωβρίου 1954, με το «Αιγαίον» από το λιμάνι του Πειραιά για τη Ρόδο. Η άφιξη στη Χλώρακα « λίγο πριν από τα μεσάνυχτα της 9ης Νοεμβρίου 1954» αποτελεί την πρώτη εγγραφή στη Μεγαλόνησο. (Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.34-35 . Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020 )
33 έγγραφα αναφέρονται στην εσωτερική αλληλογραφία του Διγενή και περιλαμβάνονται στην έκδοση με τον τίτλο « Δείγματα και αποσπάσματα από τον όγκον των καταληφθέντων εγγράφων . Επιστολαί, διαταγαί και υπομνήματα». (Η τρομοκρατία εν Κύπρω … , ό. π., σελ.39 , 88-90 και 99-121. Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020) Υπάρχουν ακόμη δύο κατάλογοι επεξηγήσεως και συμπληρώσεως των αναφερόμενων ψευδωνύμων και ονομάτων . (Η τρομοκρατία εν Κύπρω …, ό. π., σελ.46-48 . Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020)
Το «Ημερολόγιον», ως πηγή, αναδεικνύει την ιστορία του Αγώνα της ΕΟΚΑ και κυρίως «την προσωπικότητα του στρατιωτικού αρχηγού της». Ταυτόχρονα αποτελεί εργαλείο για να ερμηνευθούν και αποκωδικοποιηθούν η δομή και η λειτουργία της ΕΟΚΑ αλλά και ο τρόπος σκέψεως του Γρίβα–Διγενή. Η ΕΟΚΑ θα υφίστατο μεγαλύτερα πλήγματα από το Special Branch, εάν η κυβέρνηση του Anthony Eden δεν έσπευδε να αποκαλύψει την ανεύρεση των τμημάτων του «Ημερολογίου» λόγω υπεροψίας και επιπολαιότητας. Αυτή, άλλωστε , υπήρξε κατά τον Foley, η πρόταση των αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών στην Κύπρο, στους οποίους ανατέθηκε ως κύρια αποστολή η διάλυση της ΕΟΚΑ και η σύλληψη του αρχηγού της. Οι Βρετανοί , κινούμενοι από πολιτικές σκοπιμότητες , προτίμησαν να προβάλουν επικοινωνιακά την «επιτυχία» της ανακαλύψεως του «Ημερολογίου». («Η τρομοκρατία εν Κύπρω …», ό. π., σελ.35-36 . Charles Foley, Island in revolt ,London,1962 , σελ. 98-99. Παπαπολυβίου, ό. π., 20/09/2020)
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
