Του Κώστα Παππά
Εδώ και χρόνια ο Βασίλης Κασούρας αποτελεί εάν σημείο αναφοράς της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής στην συμπρωτεύουσα. Ο εξ Αιτωλοακαρνανίας καταγόμενος τραγουδοποιός, μουσικός και ερμηνευτής αφήνει το δικό του στίγμα στα μουσικά μας πράγματα μέσα από σπουδαίες συνεργασίες με τους Χρόνη Αηδονίδη, Νίκο Παπάζογλου, Ψαραντώνη, Ross Daily, Πετρολούκα Χαλκιά, Παντελή Θαλασσινό και πολλούς άλλους.
Άνθρωπος με καθαρή ματιά στα μουσικά πράγματα και σκαπανέας της μουσικής μας παράδοσης την οποία επιχειρεί να διατηρήσει σε μια διαλογική σχέση με το σήμερα
Κύριε Κασούρα πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την μουσική σας διαδρομή.
Θέλω κατ’ αρχή να απευθύνω θερμές ευχαριστίες, που μου παραχωρείται αυτό το βήμα, απ’ όπου θα παρουσιαστεί το πρόσωπό μου. Το θεωρώ πολύ μεγάλη τιμή!
Θα ανατρέξω σε μια σύντομη αναφορά στο παρελθόν, στον τόπο όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, σε ΄να χωριό της Αιτωλοακαρνανίας. Εκεί δεν υπήρχαν μουσικοί, άκουγα μόνο δημοτικά τραγούδια που τα λέγαν καλλίφωνοι σε τραπέζια γλεντιού όλοι μαζί, τα κορυφαία ήταν συνήθως τα προγαμιαία, όπου το μεράκι ξεχείλιζε. Εκείνες οι στιγμές με συγκλόνιζαν και παραμένουν ανεξίτηλες στο μυαλό μου.
Το 1981 έρχομαι για σπουδές στην Θεσσαλονίκη όπου αποφοιτώ σας Τεχνολόγος Μηχανικός.
Η μεγάλη μου αγάπη για την μουσική, με ωθεί σε σπουδές γύρω από αυτή, στην θεωρία μα και στην πράξη, μαθητεύοντας από το 1985 κοντά σε αξιόλογους δασκάλους και μουσικούς που με πολλούς από αυτούς στη συνέχεια συνεργάστηκα.
Εστιάζω τη μελέτη μου στη γραπτή και προφορική μουσική παράδοση της Βορειοανατολικής Μεσογείου με κυρίαρχα όργανα αναφοράς το ούτι, το πολίτικο λαούτο και τον ταμπουρά.
Στη διάρκεια της μακρόχρονης μουσικής μου διαδρομής εμφανίζομαι σαν σολίστ αλλά και σαν ερμηνευτής σε πολλά μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού (Ευρώπη, Ασία, Αφρική).
Συμμετέχω σε πολλές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές όπως και σε documenter καθώς και σε κινηματογραφικές ταινίες.
Ακόμα, διδάσκω σε ανώτερα και ανώτατα μουσικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, συγγράφω μουσικά βιβλία, συνθέτω μουσική, διευθύνω παραδοσιακές ορχήστρες, διευθύνω χορωδίες, επιμελούμαι και ενορχηστρώνω δισκογραφικές μουσικές παραγωγές.
Το 2006 μου απονέμεται με «ΑΡΙΣΤΑ» παμψηφεί, το δίπλωμα Βυζαντινής μουσικής μετά από σπουδή στη Βυζαντινή θεωρία και πράξη αποφοιτώντας από το «Αριστοκράτειο Ωδείο» Θεσσαλονίκης.
Η σημαντικότερη κατάθεση των τελευταίων χρόνων, είναι οι εκδόσεις πέντε βιβλίων, με γνωστικό αντικείμενο την παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας. Τα δύο περιλαμβάνουν παραδοσιακά κομμάτια ρεπερτορίου για όργανα της λεπτής παραδοσιακής ορχήστρας, που είναι το ούτι, το βιολί, το πολίτικο λαούτο, ο ταμπουράς, η πολίτικη λύρα, το κανονάκι, η φλογέρα. Τα άλλα τρία βιβλία είναι ολοκληρωμένες μέθοδοι εκμάθησης των παραδοσιακών οργάνων «Ταμπουρά», «Ούτι» και «Λαούτο – στεριανό και νησιώτικο».
Επίσης κυκλοφορούν σε δίσκους ακτίνας (CD) πέντε μουσικές παραγωγές όπου περιλαμβάνουν προσωπικές του μουσικές συνθέσεις και ερμηνείες.
Είστε ένας μουσικός ο οποίος ερευνά και ασχολείται με την παράδοση του τόπου μας. Σε μια εποχή που μοιάζει να αγνοεί ότι έρχεται από παλιά, με ποιόν τρόπο οι παραδοσιακοί ήχοι μπορούν να συγκινήσουν ξανά, κυρίως τους νεότερους ανθρώπους σήμερα;
Δεν πιστεύω ότι δεν συγκινούν οι ήχοι των παραδοσιακών οργάνων σήμερα.
Η μουσική που της έχουμε δώσει τον τίτλο «παραδοσιακή», είναι μια λαϊκή μουσική που παράγεται απ’ τους ανθρώπους που ζουν στο συγκεκριμένο σημείο του πλανήτη μας. Ακουγόταν, ακούγεται και θα ακούγεται πάντα όσο θα ζουν άνθρωποι εδώ. Η άγνοια αφορά ακαλλιέργητους ανθρώπους. Όσοι έχουν μεράκι, και σας διαβεβαιώ ότι δεν είναι λίγοι, σέβονται και συγκινούνται ακόμα και στην εποχή μας όπου όλα προσπαθούν να μας τα αλλάξουν.
Το δικό μου πιστεύω, και αυτό επιδιώκω συνεχώς, είναι ότι πρέπει να προσφέρουμε συνέχεια και απλόχερα, σε όλους ανεξαιρέτως, αυτή την μουσική. Και σας λέω με βεβαιότητα, που την προσλαμβάνω μέσα από τις εμφανίσεις σαράντα χρόνων τώρα, ότι όλοι την αποδέχονται με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση και γλεντάνε με αυτή.
Εκτός από μουσικός είστε και τραγουδοποιός και έχετε πραγματοποιήσει σημαντικές συνεργασίες στην πορεία σας. Ποιες από αυτές θυμάστε πιο έντονα;
Είναι άπειρες οι στιγμές που συμπορεύτηκα με μουσικούς και ερμηνευτές, οι οποίοι στα μάτια μου στέκουν πολύ ψηλά στο μουσικό στερέωμα. Απ’ αυτές, οι πιο συγκινητικές υπήρξαν δίπλα σε οργανοπαίχτες, οι οποίοι δεν είναι όλοι γνωστοί στο ευρύ κοινό, μα είχαν το χάρισμα να εκφράζονται μέσα από τη μουσική, χωρίς να το επιδιώκουν, στοχεύοντας σε σημεία της ψυχής και δημιουργώντας δυνατά συναισθήματα.
Όλες οι συνευρέσεις, ανεξαιρέτως, με όλους, είτε ηχογραφώντας σε στούντιο, ή παίζοντας σε συναυλίες και γλέντια, ήταν μοναδικές, ξεχωριστά δυνατές εμπειρίες. Αναφέρω μερικά ονόματα, χωρίς να θέλω να υποβιβάσω κανένα από τους υπόλοιπους μουσικούς συνεργάτες μου. Χρόνης Αηδονίδης, Νίκος Παπάζογλου, Ψαραντώνης, Ross Daily, Πετρολούκας Χαλκιάς, Παντελής Θαλασσινός και πολλοί άλλοι.
Ακόμα και σήμερα συνεχίζω και συμπράττουμε με τους κορυφαίους Κυριάκο Γκουβεντα και Βαγγέλη Πασχαλίδη.
Παρατηρούμε ότι διαθέτετε και μια σημαντική ερμηνευτική ικανότητα. Πόσο σημαντικό είναι για κάποιον τραγουδοποιό να μπορεί πολλές φορές να εκφράσει ο ίδιος την τέχνη του.
Το τάλαντο της καλλιφωνίας είναι ένα Θείο δώρο και το χρησιμοποιώ σε καθημερινή βάση.
Σημαντικός παράγοντας στην εξελικτική πορεία μου, είναι ότι δεν σταματώ ποτέ να μελετάω και να εξασκώ τις όποιες δυνατότητες έχει αυτό το ανθρώπινο όργανο, που θεωρείται ότι είναι το τελειότερο όλων των μουσικών οργάνων.
Η αλήθεια είναι ότι μερικές φορές είναι δύσκολη η ερμηνεία απ’ τον ίδιο τον συνθέτη μιας καινούργιας δημιουργίας. Πολλές φορές όμως όταν οι ίδιοι οι συνθέτες ερμηνεύουν ένα δικό τους τραγούδι, καταλήγει να είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο.
Τι είναι για εσάς η παράδοση και τι απαντάτε σε όσους ταυτίζουν την παράδοση με την συντήρηση και το παλιό;
Παράδοση είναι ο σεβασμός στην παραλαβή απο τους προγόνους μας και η διαφύλαξη των εννοιών. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι, αυτό που μας έρχεται απ’ το παρελθών, έχει φιλτραριστεί με το πέρασμα των αιώνων από άπειρους ακροατές και αποδέκτες αυτής της μουσικής. Τα ανούσια και περιττά παραγκωνίζονται και διαιωνίζονται τα ωραία, τα οποία, μεταξύ των μουσικών, πολλές φορές τα ονομάζουμε και «Διαμάντια».
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η μουσική είναι ένα φαινόμενο το οποίο εξελίσσεται μαζί με τον άνθρωπο. Αν δούμε ένα παράδειγμα απ’ την ιστορία, σύμφωνα με τους ερευνητές – μελετητές, η αλλαγή της μορφολογίας των μουσικών οργάνων δεν έχει σταματήσει ποτέ. Ανά δυο γενιές περίπου (70 χρόνια) τα σχήματα αλλάζουν και προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανθρώπινες απαιτήσεις.
Βέβαια μια καταγραφή ενός παλαιού μουσικού υλικού, σίγουρα θα πρέπει να υπάρξει, για να χρησιμεύσει στην έρευνα για τους μελετητές.
Μα η αντιμετώπιση αυτής της μουσικής σαν ένα μουσειακό είδος εμένα δεν με βρίσκει σύμφωνο.
Αντιθέτως προσπαθώ μέσα από τις ηχογραφήσεις, μα και στις εμφανίσεις να παρουσιάζουμε, μαζί με τους πολύτιμους συνεργάτες μου, αυτή την μουσική όσο πιο καθαρή γίνεται, χωρίς μετατροπές, προσπαθώντας να την καλυτερεύουμε συνεχώς, με απώτερο σκοπό την καλλιτεχνία, έτσι ώστε να μπορέσει να περάσει και στις επόμενες γενιές, έτσι όπως συνέβη και σε εμάς.
Ρωτάμε συχνά ανθρώπους της μουσικής. Τι λείπει σήμερα από τα σύγχρονα τραγούδια και ξεχνιούνται τόσο γρήγορα και τι είχαν τα παλιότερα και άντεξαν στον χρόνο;
Η πιο σημαντική παράμετρος είναι ότι σήμερα έχει αλλάξει ο τρόπος που διασκεδάζουν οι άνθρωποι.
Τα παλιότερα χρόνια είχαν ανάγκη να συνευρίσκονται και να γλεντάνε μαζί. Τα χρόνια μας η απομόνωση έχει ενταθεί σε σημείο λίγο επικίνδυνο.
Μια άλλη πτυχή είναι ότι, όπως γινόταν και παλιότερα βέβαια, πολλά απ’ τα σημερινά τραγούδια δεν έχουν τα αναγκαία χαρακτηριστικά, τα οποία είναι η όμορφη μελωδία και ο κατανοητός στίχος, ώστε να υπάρχει η αποδοχή απ’ τον ακροατή, να εισέλθει στην καθημερινότητά του και να λειτουργήσει στις εκδηλώσεις του.
Ένα άλλο αρνητικό στοιχείο είναι η πληθωρική παραγωγή τραγουδιών, που αυτό κουράζει τους ακροατές και καταλήγει σε αντίθετο αποτέλεσμα, απορρίπτοντάς τα.
Ακόμα, πολλοί είναι αυτοί που χρησιμοποιούν την μουσική για βιοποριστικούς λόγους, και αυτή η αναγκαιότητα οδηγεί στην εμπορευματοποίησή της.
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η «Παραδοσιακή μουσική» είναι καθαρά μια καλλιτεχνική δημιουργία που απευθύνεται και δωρίζεται σε καλούς ακροατές, με απώτερο σκοπό την ευχαρίστηση και την ψυχική ανάταση και τίποτα πάρα πάνω.
Παρατηρούμε ότι τα παραδοσιακά ακούσματα παρά την εισβολή του ξενόφερτου στοιχείου συγκινούν ακόμα τους Έλληνες. Είναι αυτό ένα αισιόδοξο στοιχείο;
Ευτυχώς την τελευταία εικοσαετία μέσα απ’ τα μουσικά ιδρύματα, κρατικά και ιδιωτικά, μελετάτε και προωθείτε η μουσική της Ελλάδος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, πολλοί νέοι ταλαντούχοι μουσικοί να την αναπαράγουν, παίζοντας απ’ όλα τα μουσικά όργανα, έχοντας έτσι μεγαλύτερη απήχηση στο ευρύ κοινό.
Ακόμα αυτοί που διδάχτηκαν και μορφώθηκαν μουσικά, και δεν έτυχε να γίνουν ενεργοί μουσικοί, έχουν γίνει πολύ καλοί ακροατές. Αυτό συντελεί σε μεγάλο βαθμό και ανεβάζει σε πολύ ψηλό επίπεδο το ακροαματικό κοινό, το οποίο μπορεί και παραβλέπει πολλά μουσικά σκουπίδια, με το να μην τα αποδέχεται ή να μην τα ακούει για δεύτερη φορά.
Άλλη μία θετική παράμετρος, είναι ότι και η ποιότητα της μουσικής που δημιουργείται από τους ενεργούς μουσικούς και προσφέρεται στο ακροατήριο, είναι πολύ πιο καλή, μιας και η κρίση του κοινού έχει γίνει πιο αυστηρή.
Τι θα θέλατε να δημιουργήσετε τα επόμενα χρόνια; Ποιος είναι ο μουσικός και καλλιτεχνικός σας στόχος;
Θα ήθελα να συνεχίζω να καταγράφω και να μελετάω αυτήν την μαγευτική μουσική του τόπου μας, όπως βέβαια και να δημιουργώ τις δικές μου καλλιτεχνικές συνθετικές ανησυχίες. Η σύνθεση βέβαια είναι κάτι τελείως προσωπικό, δεν το επιδιώκω και δημιουργείται σε στιγμές πνευματικής ευφορίας, και όλο αυτό είναι απόρροια της εντατικής μελέτης και ενασχόλησης με το αγαπημένο μου αντικείμενο, την «Μουσική».
Είναι ευχής έργο, και δοξάζω τον Θεό, που μου χαρίζει απλόχερα τέτοιες στιγμές μέσα από τις ηχογραφήσεις και τις εμφανίσεις, και αισθάνομαι την βαριά ευθύνη, όπως και κάποια ικανοποίηση, ότι και εγώ από την μεριά μου, μεταφέρω ένα βήμα παραπέρα αυτή την μουσική μας παράδοση.
Ο απώτερος σκοπός είναι να αναπαράγουμε τραγούδια «διαμάντια» που ακούγονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, ώστε να διαδοθούν σε όλο το ενδιαφερόμενο κοινό, το οποίο μπορεί να βρίσκεται σε όλο τον πλανήτη, και που είναι μαθητές, σπουδαστές, μα και μερακλήδες ακροατές.
Μπορείτε να επισκεφθείτε την σελίδα:
https://www.youtube.com/@vasiliskasouras
Βασίλειος Θεοδώρου Κασούρας
