Η κατάσταση στη Γάζα έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια της στρατιωτικής επιχείρησης. Το Ισραήλ, επικαλούμενο το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα, συνεχίζει τις επιχειρήσεις κατά της Χαμάς με αμείωτη ένταση. Όμως όσο οι εικόνες από τους αμάχους που πληρώνουν το τίμημα αυτής της στρατηγικής πληθαίνουν, τόσο μεγαλώνει και η πίεση στη διεθνή κοινότητα να επανατοποθετηθεί. Και αυτό ήδη συμβαίνει – με το Τελ Αβίβ να διαπιστώνει πως οι παλιοί του σύμμαχοι αρχίζουν, αν όχι να απομακρύνονται, τουλάχιστον να κρατούν αποστάσεις.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι το Ισραήλ έχει λόγους να στοχεύει τη Χαμάς. Πρόκειται για μια ένοπλη οργάνωση που δεν κρύβει την πρόθεσή της να καταστρέψει το εβραϊκό κράτος και χρησιμοποιεί τα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα της Γάζας ως ασπίδα. Ωστόσο, όσο περνούν οι μέρες, ο τρόπος με τον οποίο ασκείται αυτή η πίεση αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με τιμωρητική εκστρατεία και λιγότερο με στοχευμένη αντιτρομοκρατική επιχείρηση.
Οι απώλειες μεταξύ αμάχων είναι συντριπτικές. Οι καταγγελίες για πληγές σε νοσοκομεία, σχολεία και καταφύγια πολλαπλασιάζονται. Ο ίδιος ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, από αρχιτέκτονας της ασφάλειας, δείχνει πλέον να χάνει την ψυχραιμία του, με αποφάσεις που δεν πείθουν για τη στρατηγική τους λογική, αλλά μάλλον για το βάρος της πολιτικής του επιβίωσης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σταθερός σύμμαχος του Ισραήλ, έχουν αρχίσει να μετακινούνται από τη γραμμή της απόλυτης στήριξης. Οι δηλώσεις του Τζο Μπάιντεν πλέον συνοδεύονται από εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση, ενώ στο παρασκήνιο εντείνονται οι πιέσεις για αλλαγή στάσης. Το ίδιο και η Ευρώπη: χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία έχουν υψώσει τόνο, με κάποιες να ζητούν πλέον ευθέως αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Ο Νετανιάχου, στηριγμένος επί χρόνια σε ένα δίχτυ διεθνούς κατανόησης, βλέπει αυτό το δίχτυ να ξεφτίζει. Η επιμονή του σε μια στρατιωτική λύση –χωρίς πολιτικό ορίζοντα και με τεράστιο ανθρωπιστικό κόστος– δημιουργεί συνθήκες απομόνωσης, όχι μόνο από τους «συνήθεις επικριτές» αλλά και από χώρες που άλλοτε αποτελούσαν σταθερούς συμμάχους.
Μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό σκηνικό, η Αθήνα φαίνεται αδρανής και αναποφάσιστη. Αν και η Ελλάδα παραδοσιακά κρατά ισορροπίες ανάμεσα στο Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο, αυτή τη φορά η αμηχανία είναι εμφανής. Ενώ οι εξελίξεις τρέχουν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες χαράσσουν θέσεις, η ελληνική διπλωματία παρακολουθεί με καθυστέρηση, χωρίς σαφές στίγμα, και χωρίς πρωτοβουλίες που θα ενίσχυαν το κύρος της στον διεθνή διάλογο.
Η εικόνα αυτή αποτυπώνει μια βαθύτερη αδυναμία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής: την έλλειψη ευελιξίας και σχεδιασμού σε περιόδους κρίσεων. Μια αδυναμία που δεν περνά απαρατήρητη, ούτε από συμμάχους ούτε από αντιπάλους.
Η τοποθέτηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ήρθε τελικά, αλλά αργοπορημένα και με τον απόηχο της διστακτικότητας. Παρότι επανέλαβε την ανάγκη για προστασία αμάχων και τήρηση του διεθνούς δικαίου, η δήλωσή του έγινε αφού το πολιτικό κόστος είχε ήδη αρχίσει να μετράει. Η αντιπολίτευση – από τον ΣΥΡΙΖΑ μέχρι το ΠΑΣΟΚ – αντέδρασε έντονα, κατηγορώντας την κυβέρνηση για «συγκάλυψη εγκλημάτων πολέμου» και για έλλειψη ανθρωπιστικής ευαισθησίας.
Το πολιτικό κόστος στο εσωτερικό μπορεί να μετριαστεί, αλλά η εικόνα στο εξωτερικό έχει ήδη καταγραφεί: μια χώρα που δυσκολεύεται να πάρει θέση, ακόμα και όταν το διεθνές περιβάλλον απαιτεί σαφήνεια.
