Tου Σάββα Παυλίδη
Η πρόσφατη κρίση που ξέσπασε με την ωμή παρέμβαση του υπουργείου Παιδείας στη διαδικασία εκλογής νέου μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου, στα Χανιά, έχει καινοφανή χαρακτηριστικά καθώς μεν συχνά υπήρχαν παρεμβάσεις τέτοιου τύπου και προτιμήσεις προσώπων από πλευράς Πολιτείας . Επίσης υπήρχαν και παρεμβάσεις συγκεκριμένων εξωθεσμικών παραγόντων , αλλά όχι τόσο απροκάλυπτα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ερωτήματα και εύλογες απορίες δημιουργεί το γεγονός οτι όλος αυτός ο θόρυβος προκαλείται στην εκκλησιαστική έδρα της Μητροπόλεως του τόπου καταγωγής του Πρωθυπουργού. Κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθεί αυτή η ανοικτή πλέον διαφωνία της Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης με την κυβέρνηση και πώς τελικά θα ολοκληρωθεί αυτή η ανοικτή αντιπαράθεση από τη στιγμή που δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή κάποια πρωτοβουλία που θα μπορούσε να γεφυρώσει τα διεστώτα.
Με μια σκανδαλωδώς αθόρυβη τροπολογία, η κυβέρνηση επιχειρεί να μπλοκάρει τη διαδικασία εκλογής Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου, παρεμβαίνοντας απροκάλυπτα στις εσωτερικές υποθέσεις της Εκκλησίας της Κρήτης. Η τροπολογία, η οποία παρεισφρέει ύπουλα σε άσχετο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας με θέμα «Ρύθμιση υγειονομικών Θεμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων», αποτελεί μια ευθεία υπονόμευση της αυτονομίας της Επαρχιακής Συνόδου και έχει προκαλέσει την έντονη δυσφορία της εκκλησιαστικής κοινότητας.
Το επίμαχο άρθρο 4 με τίτλο «Ερμηνευτική διάταξη για εκλογή Μητροπολιτών στην Εκκλησία Κρήτης» ουσιαστικά ακυρώνει το δικαίωμα της Εκκλησίας της Κρήτης να επιλέγει ανεπηρέαστα τους ποιμενάρχες της, επιχειρώντας μέσω νομικών τεχνασμάτων να ελέγξει ποιοι είναι επιλέξιμοι για μετάθεση. Το «μεταθετό», το οποίο μέχρι πρότινος αποτελούσε δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της τοπικής Εκκλησίας, μπαίνει στον πάγο με κυβερνητική πρωτοβουλία, σε μια χρονική στιγμή που δεν είναι τυχαία: την ίδια μέρα καταφθάνει στην Αθήνα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Το πολιτικό παρασκήνιο πίσω από την υπόθεση είναι έντονο, και η επιλογή να ενταχθεί η τροπολογία σε νομοσχέδιο άσχετο με εκκλησιαστικά ζητήματα εγείρει σοβαρά ερωτήματα περί διαφάνειας και σεβασμού της συνταγματικής τάξης. Εκκλησιαστικοί κύκλοι καταγγέλλουν πως πρόκειται για μια εξόφθαλμα προσβλητική ενέργεια, όχι μόνο λόγω του περιεχομένου της διάταξης, αλλά και επειδή η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος δεν ρωτήθηκε καν πριν από τη νομοθέτηση.
Η κυβέρνηση, με αυτή την κίνηση, φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο ως ρυθμιστής των εκκλησιαστικών ισορροπιών παρά ως εγγυητής της ανεξαρτησίας των θεσμών. Η υποτιθέμενη «ερμηνευτική» πρόθεση της διάταξης δεν πείθει, καθώς η σκοπιμότητα πίσω από τη διατύπωση είναι προφανώς πολιτική. Πολλοί μάλιστα μιλούν για κατάργηση, στην πράξη, της ημιαυτονομίας της Εκκλησίας της Κρήτης.
Το γεγονός ότι η ψήφιση της τροπολογίας επισπεύδεται ώστε να έχει ήδη περάσει από τη Βουλή μέχρι το βράδυ, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: πρόκειται για πολιτικό αιφνιδιασμό, πιθανώς ενορχηστρωμένο ώστε να αποφευχθούν αντιδράσεις τόσο από την Εκκλησία όσο και από την κοινή γνώμη.
Ξεκάθαρη καταγγελία της Εκκλησίας Κρήτης για την κυβερνητική παρέμβαση: «Ανεπίτρεπτη αλλοίωση του καθεστώτος μας»
Με σκληρή γλώσσα και εμφανή αγανάκτηση, η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης καταδικάζει την τροπολογία της κυβέρνησης που καταργεί το «μεταθετό» στην εκλογή Μητροπολίτη, κάνοντας λόγο για ωμή και απαράδεκτη παρέμβαση στα εσωτερικά της Εκκλησίας.
Σε επίσημη ανακοίνωση, η Σύνοδος καταγγέλλει ευθέως την κυβέρνηση για «ἀνεπίτρεπτη ἐπιχείρηση παρέμβασης σέ βάρος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης», ενώ χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη ερμηνευτική διάταξη ως μια πρωτοφανή κίνηση που αλλοιώνει ουσιαστικά το υφιστάμενο νομικό καθεστώς της Εκκλησίας. Μάλιστα, προειδοποιεί ότι «δημιουργεῖται ἀπαράδεκτο καί ἐπικίνδυνο προηγούμενο», αφήνοντας να εννοηθεί ότι πρόκειται για μια ευρύτερη πολιτική πρακτική υπονόμευσης των θεσμών.
Η υπόθεση, που έχει ήδη αναδείξει εδώ και μέρες το Ράδιο Κρήτη και το ekriti.gr, αφορά την πρωτοφανή εμπλοκή της Πολιτείας στην εκλογική διαδικασία για τον νέο Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου, η οποία μπλοκαρίστηκε λόγω της κυβερνητικής παρέμβασης που στοχεύει στη μη μετακίνηση του νυν τοποτηρητή, Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιου.
Πρόκειται για άλλη μια περίπτωση όπου η κυβέρνηση επιχειρεί, με θεσμικά προσχήματα και νομικούς ελιγμούς, να χειραγωγήσει ανεξάρτητους φορείς, αγνοώντας προκλητικά το αυτοδιοίκητο και τη θεσμική ισορροπία που προβλέπει η σχέση Εκκλησίας – Πολιτείας.
Τι απάντησε η Υπουργός Παιδείας για την τροπολογία
Δεν υπάρχει καμία διάθεση ή πρόθεση παρέμβασης στα εσωτερικά της εκκλησίας, είναι μία ερμηνευτική διάταξη που ζητήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με την επιβεβαίωση του νόμιμου και του κανονικού», τόνισε η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη υπεραμυνόμενη της τροπολογίας με την οποία δίνεται δεν δίνεται η δυνατότητα σε μητροπολίτες άλλων περιοχών, οικείας εκκλησίας, να μπορούν να εκλεγούν σε άλλη μητρόπολη της ίδιας Εκκλησίας.
Μία τροπολογία η οποία προκάλεσε την σφοδρή αντίδραση της Ελλησίας της Κρήτης η οποία με ανακοίνωσή της κάνει λόγο για ἀνεπίτρεπτη επιχείρηση παρέμβασης σέ βάρος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, τονίζοντας ότι: ” η ἀσυνήθιστη αὐτή ἑρμηνευτική διάταξη εἰσάγεται οὐσιαστικά ἀλλοίωση τοῦ ὑφισταμένου νομικοῦ καθεστῶτος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί δημιουργεῖται ἀπαράδεκτο καί ἐπικίνδυνο προηγούμενο”.
Το θέμα έθεσε στην ολομέλεια της Βουλής, η πρόεδρος της Πλεύσης Ελευθερίας, Ζωή Κωνσταντοπούλου, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για τα στρατιωτικά νοσοκομεία, στο οποίο κατατέθηκε η τροπολογία, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για ωμή παρέμβαση της κυβέρνησης στον καταστατικό χάρτη της εκκλησίας.
«Αφορά μια διαδικασία της εκκλησίας που έχει αυτοδιοίκητο, αφορά την Εκκλησία της Κρήτης. Διαπιστώνεται μια φοβερή ωμή παρέμβαση και δεν αφορά μια αληθινή ερμηνευτική διάταξη για ένα νόμο του 1961 η οποία ζητήθηκε έτσι, ξαφνικά. Είναι μια διαδικασία για να ελεγχθεί ποιος θα εκλεγεί στη Μητρόπολη Χανίων», ανέφερε η κ. Κωνσταντοπούλου.
Την απόσυρση της τροπολογίας και την επανακατάθεσή της αφού προηγηθεί διαβούλευση και κανονική κοινοβουλευτική διαδικασία, ζήτησαν οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι του ΠΑΣΟΚ, Δημήτρης Μάντζος, του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Παπάς και της Ελληνικής Λύσης, Στυλιανός Φωτόπουλος.
Ο κ. Μάντζος υποστήριξε ότι «το θέμα δεν είναι νομικό αλλά πολιτικό», και πρόσθεσε ότι «αίρεται το νομικό καθεστώς της Εκκλησίας της Κρήτης με ερμηνευτική διάταξη, που μονομερώς ερμηνεύει και αλλοιώνει τον καταστατικό χάρτη της εκκλησίας, κάτι που είναι πολύ επικίνδυνο».
«Γιατί μετά από 64 χρόνια ξαφνικά χρειαζόμαστε να κάνουμε την αληθή ερμηνεία του νόμου;» σημείωσε ο κ. Παπάς, ενώ ο κ. Φωτόπουλος μίλησε για ωμή παρέμβαση της πολιτείας στο αυτοδιοίκητο της εκκλησίας της Κρήτης.
«Δεν υπάρχει καμία πρόθεση παρέμβασης. Δεν ήρθε το υπουργείο Παιδείας να νομοθετήσει εν κενώ. Ζητήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο μία ερμηνευτική διάταξη. Με την επιβεβαίωση περί του νόμιμου και κανονικού της ερμηνευτικής διάταξης από απάντηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ερχόμαστε να νομοθετήσουμε», επέμεινε η υπουργός Παιδείας και συνέχισε:
«Καλούμαστε σήμερα, μετά την απάντηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου η οποία θεωρήθηκε, και νόμιμη, και κανονική, να κάνουμε πιο στέρεη τη διάταξη του νόμου. Όλη αυτή την ερμηνεία που δόθηκε από το υπουργείο Παιδείας, απαντήθηκε ως νόμιμη και κανονική από το Οικουμενικό Πατριαρχείο… Πρόκειται περί ερμηνευτικής διάταξης. Αυτά έγιναν με κοινωνό και παραλήπτη την Εκκλησία της Κρήτης».
«Δεν είναι κάτι που γίνεται εν κενώ πολλά χρόνια μετά, αλλά κυρίως ως μία ερμηνεία η οποία ζητήθηκε να δώσουμε και δώσαμε. Επιβεβαιώθηκε το νόμιμο και κανονικό στην απάντηση της υπηρεσίας, ήρθε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και απάντησε, άρα η παρέμβαση δεν έχει να κάνει με μία ανεπίκαιρη ή ξαφνική παρέμβαση. Είναι επειδή έχει εκκινηθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και το υπουργείο Παιδείας ήρθε να διευκολύνει την οποιαδήποτε συνεννόηση μεταξύ της Εκκλησίας της Κρήτης και του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεν ισχύει οτιδήποτε μπορεί να λέγεται, να εικάζεται, περί παρέμβασης και μάλιστα με ονομαστικές αναφορές», κατέληξε η κ. Ζαχαράκη.
