Επιμέλεια: Σάββας Παυλίδης
Επτά χρόνια μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, η απόδοση ευθυνών καθυστερεί, ενώ σοβαρές ενδείξεις συγκάλυψης συνεχίζουν να σκιάζουν το δράμα των 104 θυμάτων.
Ήταν απόγευμα της 23ης Ιουλίου 2018 όταν η φωτιά που ξέσπασε στην Πεντέλη, εξαιτίας εγκληματικής αμέλειας, επεκτάθηκε με ταχύτητα ανεξέλεγκτη προς την Ανατολική Αττική. Το Μάτι, ένας πυκνοκατοικημένος οικισμός δίπλα στη θάλασσα, μετατράπηκε σε παγίδα θανάτου για εκατοντάδες πολίτες που δεν ειδοποιήθηκαν ποτέ να εκκενώσουν την περιοχή. Το αποτέλεσμα: 104 νεκροί, δεκάδες τραυματίες και εκατοντάδες κατεστραμμένα σπίτια.
Η φρίκη και η απόγνωση καταγράφηκαν σε εικόνες και μαρτυρίες που σόκαραν τη διεθνή κοινότητα. Κι όμως, αυτό που ακολούθησε, ίσως πληγώνει περισσότερο: η απουσία πολιτικής ευθύνης και οι ενδείξεις συγκάλυψης.
Η συνέντευξη Τύπου – ένα σκηνοθετημένο αφήγημα;
Το ίδιο βράδυ, ενώ το Μάτι ακόμη σιγόκαιγε, η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επιλέγει να δώσει μια τηλεοπτική συνέντευξη Τύπου. Στο Συντονιστικό Κέντρο της Πυροσβεστικής, ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, υπουργοί και ανώτατοι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ και του Πυροσβεστικού Σώματος εμφανίζονται σοβαροί, ψύχραιμοι, αλλά χωρίς να αναφέρουν ούτε λέξη για θύματα.
Το κοινό, αποσβολωμένο, παρακολουθεί ένα αφήγημα που μοιάζει σκηνοθετημένο: «πρωτοφανές φαινόμενο», «ακραίες συνθήκες», «τα κάναμε όλα σωστά». Την ίδια στιγμή, οι υπηρεσίες γνώριζαν ήδη για νεκρούς. Αργότερα έγινε γνωστό ότι είχαν εντοπιστεί τουλάχιστον 13 σοροί πριν αρχίσει η συνέντευξη.
Η λέξη «εκκένωση» δεν ειπώθηκε ποτέ. Το σχέδιο αποτροπής της τραγωδίας ήταν ανύπαρκτο. Η ευθύνη, αντιθέτως, διαχύθηκε στο φαινόμενο, στη μοίρα, στη δύναμη της φύσης – όχι στους ανθρώπους που όφειλαν να δράσουν.
Το ηχητικό που συγκλόνισε: Πίεση για «θάψιμο» ευθυνών
Το 2021, τρία χρόνια μετά την καταστροφή, ένα ηχητικό ντοκουμέντο που αποκαλύπτει ο πραγματογνώμονας Δημήτρης Λιότσιος συγκλονίζει το πανελλήνιο. Ανώτατο στέλεχος της Πυροσβεστικής φέρεται να τον πιέζει να «θάψει» ευθύνες.
«Μη στείλεις κανέναν φυλακή… Μην γράψεις για πολιτικά πρόσωπα… Θα βρεις τον μπελά σου.»
Η αποκάλυψη ρίχνει φως στη θεσμική συγκάλυψη, σε ένα κύκλωμα σιωπής και προστασίας υψηλόβαθμων προσώπων, που φαίνεται να λειτουργεί με πυγμή και ομερτά. Αντί για ανάληψη ευθύνης, διαφαίνεται μια μεθοδική προσπάθεια να συγκαλυφθούν τα σφάλματα. Η αλήθεια γίνεται επικίνδυνη, και όσοι την αναζητούν, στοχοποιούνται.
«Όλα αυτά τα χρόνια μιλάμε, φωνάζουμε, μα δεν ακουγόμαστε» καταγγέλλουν συγγενείς θυμάτων
Τον Γολγοθά που βιώνουν όλα αυτά τα χρόνια εγκαυματίες, αλλά και συγγενείς θανόντων από τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι περιγράφουν σε εκτενές υπόμνημα, που δημοσίευσε ο Σύλλογος Συγγενών Θανόντων και Εγκαυματιών, που αναγνώστηκε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Μιλώντας για τον δικαστικό αγώνα που «έχει δοκιμάσει κάθε αντοχή» τους, οι συγγενείς τονίζουν ότι βρέθηκαν να παλεύουν με το πένθος της απώλειας αγαπημένων τους προσώπων, τον πόνο από τις ισόβιες πληγές τους, ενάντια στον χρόνο «μα και ενάντια σε έναν απίστευτο παραλογισμό με κοινωνικές διαστάσεις, αφού, αντί το σύστημα να αναλάβει τις ευθύνες του και να χαρακτηρίσει ως κακούργημα τη δολοφονία και τις βαριές σωματικές βλάβες 160+ ψυχών, ουσιαστικά, επιχείρησε να μετατρέψει όλους εμάς τα θύματα σε θύτες».
Ο Σύλλογος αναφέρει ότι τόσο σε προσωπικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο, τα μέλη κάνουν τιτάνια προσπάθεια για να αναδείξουν την αλήθεια των γεγονότων και την αλήθεια που αφορά στους υπευθύνους. «Όλα αυτά τα χρόνια μιλάμε, φωνάζουμε, μα δεν ακουγόμαστε», αναφέρουν, καταγγέλλοντας όλους όσοι προσπάθησαν να πείσουν την κοινή γνώμη ότι αυτό που συνέβη ήταν ακραίο ή αναμενόμενο, μιλώντας δήθεν στο όνομα των θυμάτων και των συγγενών τους, αλλά χωρίς αυτούς. Μάλιστα, καταγγέλλουν εκφοβισμούς και απειλές για να σιωπήσουν.
Δεν είναι τυχαίο ότι η εξαρχής προπαγάνδα του επιχειρήματος της κακής πολεοδομίας αποτέλεσε, μετά τις «ακραίες καιρικές συνθήκες», το επόμενο ψευδεπίγραφο επιχείρημα κάλυψης και συγκάλυψης της εγκληματικής ανικανότητας του κράτους να ανταποκριθεί στη θεμελιώδη συνταγματική υποχρέωσή του προς όλους εμάς τους πολίτες, την προστασία μας!
Οι συγγενείς των θυμάτων του Ματιού απορρίπτουν τα περί ανθρωπογενών παραγόντων. «Μας άφησαν να πεθαίνουμε μόνοι και δεν μας παρείχαν καμία βοήθεια! Και μετά, μας κατηγόρησαν έμμεσα και άμεσα ότι φταίγαμε που καήκαμε! Από ΘΥΜΑΤΑ γίναμε ΘΥΤΕΣ…».
Ο Σύλλογος καταγγέλλει τα όσα συνέβησαν σε όλα τα στάδια της δικαστικής διαδικασίας, μιλώντας για μη κλήση μαρτύρων, με τον κατακερματισμό της υπόθεσης σε κομμάτια, ενώ μιλούν για λάθη, παραλείψεις, συγκάλυψη σε επίπεδο ενεργειών, πρόληψης, επέμβασης και διαχείρισης.
Παράλληλα, αναφέρουν ότι ουδέποτε ενεργοποιήθηκε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, αντίθετα, δεν παραιτήθηκε ποτέ ο τότε υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης και αναβαθμίστηκαν μεταξύ άλλων οι αρχηγός της πυροσβεστικής Βασίλης Ματθαιόπουλος, ο υπαρχηγός και μετέπειτα αρχηγός Στέφανος Κολοκούρης, ενώ ο πρώην αρχηγός της ΕΛΑΣ κ. Τσουβάλας έγινε ΓΓ Δημόσιας Τάξης έως το 2022.
Δικαιοσύνη με ρυθμούς χελώνας
Παρά την κοινωνική πίεση, η Δικαιοσύνη καθυστέρησε αδικαιολόγητα. Η κύρια δίκη για την τραγωδία ξεκίνησε μόλις τον Μάρτιο του 2024, σχεδόν έξι χρόνια μετά το γεγονός. Στο εδώλιο κάθονται 21 κατηγορούμενοι, ανάμεσά τους πρώην αυτοδιοικητικοί, πυροσβέστες και υπηρεσιακοί παράγοντες. Όμως:
-
Κανείς δεν διώκεται για κακούργημα.
-
Κανένα πολιτικό πρόσωπο δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των κατηγορουμένων.
-
Οι κατηγορίες περιορίζονται σε πλημμελήματα – για αμέλεια, παράλειψη καθήκοντος, πλημμελή συντονισμό.
Η οικογένεια κάθε θύματος παρακολουθεί το δράμα να συνεχίζεται μέσα στις αίθουσες, χωρίς καμία εγγύηση κάθαρσης. Οι συγγενείς μιλούν για θεσμική απαξίωση της ζωής των δικών τους ανθρώπων. Ορισμένοι κάνουν λόγο για «δικαστικό ξέπλυμα» της πολιτικής και διοικητικής ανεπάρκειας.
Ένα ανοιχτό τραύμα για την κοινωνία
Το Μάτι δεν είναι απλώς μια υπόθεση για τη Δικαιοσύνη. Είναι σημείο καμπής για την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. Όταν το κράτος αποτυγχάνει να προστατεύσει, και μετά αποτυγχάνει να λογοδοτήσει, η κοινωνική συνοχή υπονομεύεται.
Ο πόνος των συγγενών δεν αφορά μόνο την απώλεια. Αφορά το γεγονός ότι τόσα χρόνια μετά, οι υπεύθυνοι είναι ακόμα ατιμώρητοι. Ότι η δικαιοσύνη κινείται με ρυθμούς που προσβάλλουν την ίδια της την υπόσταση. Ότι η αλήθεια για μια ολόκληρη εθνική τραγωδία επιχειρείται να ξεχαστεί.
Το Μάτι πρέπει να μείνει ζωντανό στη συλλογική μνήμη. Όχι μόνο ως τραγωδία, αλλά ως υπενθύμιση του πόσο εύθραυστη είναι η Δημοκρατία όταν η ατιμωρησία γίνεται κανόνας.
