Του Κώστα Παππά
Η πρόσφατη προειδοποίηση των ΗΠΑ προς την Ευρώπη να αναλάβει πλήρως το αμυντικό σκέλος του ΝΑΤΟ έως το 2027 δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη έκκληση για αύξηση στρατιωτικών δαπανών. Πρόκειται για μια στρατηγική καμπή, που αποτυπώνει βαθύτερες γεωπολιτικές ανακατατάξεις, μεταβαλλόμενες προτεραιότητες και έναν κόσμο όπου η αμερικανική πρωτοκαθεδρία δεν θεωρείται πλέον δεδομένη. Η απαίτηση της Ουάσιγκτον είναι σαφής: η Ευρώπη πρέπει να ωριμάσει στρατιωτικά και να προετοιμαστεί για μεγαλύτερη αυτονομία, διότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν – και δεν προτίθενται – να επωμίζονται για πάντα το βάρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Ο λόγος που η προειδοποίηση αυτή αποκτά επείγοντα χαρακτήρα συνδέεται με τρεις κομβικές παραμέτρους. Πρώτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αποδείξει ότι η ευρωπαϊκή άμυνα ήταν οικοδομημένη σε ένα εύθραυστο υπόβαθρο. Ελλείψεις σε πυρομαχικά, αργοπορίες στην παραγωγή, περιορισμένες δυνατότητες υποστήριξης και χαμηλές αμυντικές δαπάνες καθιστούν την Ευρώπη ευάλωτη σε μια εποχή όπου οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι βλέπουν παντού απειλή από τη Ρωσία. Δεύτερον, οι ΗΠΑ μετατοπίζουν τις στρατηγικές τους προτεραιότητες προς τον Ινδο-Ειρηνικό, εκεί όπου η άνοδος της Κίνας δημιουργεί μια πρόκληση με ιστορικές διαστάσεις. Ο αμερικανικός στρατιωτικός σχεδιασμός θεωρεί πλέον αναγκαίο να διατηρηθούν δυνάμεις και πόροι για την αντιμετώπιση της Κίνας, κάτι που μειώνει την αμερικανική αντοχή απέναντι σε μια διαρκή ευρωπαϊκή εξάρτηση.
Τρίτον, στο εσωτερικό των ΗΠΑ αναπτύσσεται μια ισχυρή τάση πολιτικής κόπωσης. Ρεπουμπλικάνοι αλλά και σημαντικό τμήμα των Δημοκρατικών θεωρούν ότι η Ευρώπη πρέπει να συνεισφέρει αναλογικά πολύ περισσότερα για την ίδια της την ασφάλεια. Η προειδοποίηση για το 2027 δεν είναι, συνεπώς, απλώς τεχνική· αποτελεί πολιτικό μήνυμα: η αμερικανική υπομονή εξαντλείται.
Οι επιπτώσεις για την Ευρώπη είναι πολυεπίπεδες. Αρχικά, αναμένεται – σχεδόν αναγκαστικά – επιτάχυνση των αμυντικών δαπανών, αναδιάρθρωση του ευρωπαϊκού αμυντικού βιομηχανικού τομέα και βαθύτερη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών. Η Ευρώπη θα χρειαστεί να αποκτήσει κοινό στρατηγικό σχεδιασμό, ενιαία συστήματα διοίκησης και έλεγχο, αλλά και αυξημένη παραγωγική δυνατότητα σε οπλικά συστήματα και πυρομαχικά. Παράλληλα, το ερώτημα της «στρατηγικής αυτονομίας» αναζωπυρώνεται: θα μπορέσει η ΕΕ να αναπτύξει έναν ρόλο που υπερβαίνει τις αμερικανικές προστατευτικές γραμμές;
Η προειδοποίηση των ΗΠΑ μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ευρωπαϊκή αφύπνιση. Η ήπειρος θα κληθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ανάγκης για αυξημένη αμυντική ικανότητα και της διατήρησης της αμερικανικής παρουσίας ως εγγύησης σταθερότητας. Ο δρόμος δεν είναι εύκολος, αλλά η εναλλακτική – μια Ευρώπη εξαρτημένη και απροετοίμαστη – είναι πολύ πιο επικίνδυνη. Αν η προειδοποίηση της Ουάσιγκτον ληφθεί σοβαρά, το 2027 μπορεί να αποτελέσει το τέλος μιας εποχής κατά την οποία οι Ευρωπαίοι απολάμβαναν την αμερικανική αμυντική προστασία.
